Oorlog tussen Spanje en Amerika in 1898. Leidde onder meer tot de onafhankelijkheid van Cuba.
Een onafhankelijk Cuba, daar streed een groep Cubaanse opstandelingen in de jaren negentig van de negentiende eeuw voor. De opstandelingen waren ontevreden over het koloniale bewind van Spanje.
De Cubaanse Opstand was eigenlijk al in 1868 begonnen. De rijke grootgrondbezitter Carlos Manuel de Céspedes gaf zijn slaven op 10 oktober dat jaar te kennen dat ze vanaf dat moment vrije mannen waren en riep ze vervolgens op zich te verzetten tegen de Spanjaarden. Céspedes deed de zogenaamde Grito del Yara (kreet van de Yara) waarmee hij de onafhankelijkheid van Cuba uitriep. Het was het startsein voor een jarenlange strijd waarbij Cubanen het opnamen tegen de Spaanse kolonisator. De strijd zou tien jaar duren (Tienjarige Oorlog).
In 1895 begon een tweede opstand. De Spanjaarden reageerden met harde hand. De Spaanse gouverneur Valeriano Weyler besloot een groot deel van de plattelandsbevolking van Cuba naar de grotere steden en dorpen te drijven. Daar werden de Cubanen opgesloten in concentratiekampen. Op deze manier hoopte Weyler de opstandelingen die een guerrilla waren begonnen het leven onmogelijk te maken. De opstandelingen waren namelijk voor een groot deel afhankelijk van de (geregeld met geweld afgedwongen) hulp die ze kregen van de plattelandsbevolking. De oprichting van de concentratiekampen raakte echter niet alleen de guerrilla’s. De gedwongen volksverhuizing had desastreuze gevolgen voor de agrarische productie waardoor de voedselvoorraad snel slonk. Duizenden Cubanen stierven.
Amerika
In Amerika spraken velen hun afschuw uit over de concentratiekampen die de Spanjaarden op Cuba hadden ingesteld. Het Witte Huis was aanvankelijk echter niet van plan zich met de strijd te bemoeien. Dit veranderde nadat het Amerikaanse slagschip Maine op 15 februari 1898 in de haven Havana explodeerde. Het schip was naar Cuba gebracht om Amerikaanse staatsburgers te evacueren. Bij deze explosie kwamen 260 mensen om het leven. De Amerikaanse pers schreef de schuld hiervan toe aan de Spanjaarden. Later bleek de explosie vermoedelijk te zijn veroorzaakt door een mijn of torpedo waarvan de oorsprong nooit is vastgesteld. Andere berichten melden dat het schip explodeerde vanwege een defect in een waterketel.
De Amerikanen waren al getergd. Enkele dagen voor de explosie in de haven van Havana publiceerde dagbladuitgever Hearst een brief van de Spaanse regering. In deze brief noemde de Spaanse gezant in Washington de Amerikaanse president William McKinley een zwak figuur. McKinley had volgens deze ambassadeur niet de kracht om Spanje tot de orde te roepen.
Door de onderschepte brief en de explosie van de Maine werd de druk op McKinley om in actie te komen flink opgevoerd. Onder druk van de pers en de publieke opinie zag hij zich genoodzaakt Spanje tot de orde te roepen. Op 27 maart eiste hij dat de Spanjaarden een wapenstilstand zouden afkondigen en de concentratiekampen zouden opheffen. McKinley wierp zichzelf daarnaast op als bemiddelaar voor gesprekken die tussen de guerrilla’s en de Spanjaarden moesten worden gevoerd. Spanje ging begin april akkoord met de eisen van McKinley. De Cubanen die opgesloten hadden gezeten in de concentratiekampen werden vrijgelaten en er werd een staakt-het-vuren geaccepteerd. Onderhandelen wilden de Spanjaarden echter niet.
Oorlog
Het werd een korte oorlog (25 april-12 augustus 1898). Spanje was geen partij voor het moderne Amerikaanse leger. Op 1 mei versloeg het Azië-eskader onder leiding van admiraal George Dewey de Spaanse vloot bij de Filipijnen, in de Baai van Manila. Tegen het eind van juni 1898 landden Amerikaanse troepen op Cuba. Bij El Caney en de heuvel San Juan werd op 1 juli slag geleverd. Een van de Amerikanen die zich onderscheidde was kolonel Theodore Roosevelt. Met zijn korps vrijwilligers, genaamd de Rough Riders, nam hij deel aan de strijd. Roosevelt werd hierdoor zeer populair in eigen land. In 1901 werd hij president van de Verenigde Staten.
De Amerikanen torpedeerden de Spaanse vloot tijdens een ontsnappingspoging. Op 17 juli 1898 gaf Santiago zich over en waren de krijgshandelingen over. Korte tijd later (12 augustus) werd na bemiddeling van Frankrijk een officieel staakt-het-vuren afgekondigd.
Vrede van Parijs
Verder werd bij de Vrede van Parijs afgesproken dat Amerika het recht kreeg om in het zuidelijk deel van de Baai van Guantánamo een inham van de Caribische Zee in Cuba, een marinebasis in te richten. Die baai bestaat nog steeds. Het feit dat Amerikanen een klein deel van Cubaans grondgebied controleren stuit veel Cubanen tegen de borst.
De Amerikanen verleenden Cuba in 1902, overeenkomstig het Teller-amendement, volledige onafhankelijkheid. Tot 1934 bleef het land echter een Amerikaans protectoraat.
