De immense stenen van Stonehenge hebben iets eeuwigs, alsof ze er altijd hebben gestaan en nooit meer zullen verdwijnen. Toch waren het mensenhanden die de stenen in de omgeving van het huidige Salisbury in Zuid-Engeland oprichtten, tussen grofweg vier- á vijfduizend jaar geleden. Onderzoek van de Engelse archeoloog Michael Parker Pearson maakte van het prehistorische in 2021 plotseling weer wereldnieuws. Archeologieprofessor dr. David Fontijn van de Universiteit Leiden vertelt over Stonehenge en over de betekenis van Pearsons onderzoek.
Wat is Stonehenge, academisch gezien?
“Stonehenge is een van de grootste en meest pompeuze voorbeelden van een zogenaamd henge-monument. Henge-monumenten worden gekenmerkt door een cirkel, een gracht en een wal. Stonehenge had een ceremoniële functie, maar diende ook als begraafplaats: archeologen hebben er zo’n zestig crematies ontdekt uit de bouwperiode zelf. Het pad dat is gevonden, en het feit dat we tussen de stenen door kunnen kijken, geeft de indruk dat ceremonies van buitenaf aanschouwd konden worden. Mensen kwamen mogelijk van ver om hierbij aanwezig te zijn en feesten te vieren, bijvoorbeeld om het nieuwe oogstjaar in te wijden.
Wat maakt Parker Pearsons recente onderzoek bijzonder?
“Parker Pearson heeft een sterke hypothese dat sommige van de stenen van Stonehenge, de blue stones, niet enkel helemaal uit Wales komen, maar daar zelfs deel waren van een nog oudere stenencirkel, Waun Mawn. Daarvoor zijn ze ooit uitgehakt in de Preseli Mountains. Het transporteren van deze stenen moet een onvoorstelbare prestatie zijn geweest, vijfduizend jaar geleden. Men had nog geen karren op wielen, en de stenen moesten vele heuvels op en af.
Verandert dit ons begrip van de periode?
“Ja, ik denk het wel. In de jaren ’60 en ‘70 dachten historici dat zoiets als Stonehenge alleen gebouwd kon worden wanneer een grote heerser mensen tot werken aan kon zetten. Eigenlijk is in alle decennia later nooit bewijs gevonden voor het bestaan van mensen met zulke macht in dit gebied. Daarnaast is Stonehenge gebouwd gedurende een periode van honderden jaren, zoals je ook ziet bij middeleeuwse kathedralen. Wat het recente onderzoek laat zien is dat generaties aan mensen afkomstig van verschillende plekken de bouw van Stonehenge als een collectief doel hebben gezien. Anders hadden ze de stenen nooit zo ver kunnen verplaatsen, door de gebieden van zoveel verschillende volkeren. Men moet dus veel contact met elkaar gehad hebben en iets zoals Stonehenge kon hen verenigen.
Hoe groot is Parker Pearsons ontdekking?
“Het is niet de grootste recente ontdekking. Dat zou zijn dat mensen mogelijk van verre naar Stonehenge kwamen om hier samen aan het monument te werken. Ook aan deze ontdekking heeft Parker Pearson bijgedragen. Archeologen vonden bij Stonehenge namelijk het zogenaamde Woodhenge, een houten henge-monument. In de zomer woonde hier mogelijk mensen die dan bouwden aan Stonehenge, voordat ze weer terug gingen naar hun eigen dorpen.
