De oudste vermelding van de stad Amsterdam dateert van 27 oktober 1275. Graaf Floris V verleende de inwoners van de nederzetting Amestelledamme met een zogeheten Tolprivilege toen een belangrijke gunst.
Graaf Floris V gaf de vroege Amsterdammers tolvrijheid. Mensen die in de buurt van de zogeheten Amsteldam (‘homines manentes apud Amestelledamme’) woonden, kregen het recht op vrije vaart door het graafschap Holland. Handelslieden hoefden hierdoor voortaan geen tol meer te betalen. Amsterdam was op dat moment nog maar een kleine nederzetting die nog maar enkele jaren een haven had. Het gebied rondom viel onder het Sticht Utrecht en werd in naam van de bisschop door de zogenoemde heren van Aemstel bestuurd.
Floris V besloot de inwoners van de nederzetting bij de Amsteldam een privilege te verlenen als compensatie voor schade die grafelijke troepen enige tijd daarvoor aan de nederzetting hadden toegebracht. Dit tijdens de achtervolging van Kennemers, die onder leiding van Gijsbrecht IV van Amstel in opstand waren gekomen tegen de graaf.
Economische impuls
Het Tolprivilege gaf Amsterdam een eerste, belangrijke economische impuls. Kooplieden konden nu bijvoorbeeld hun eigen goederen voordelig vervoeren over de wateren in Holland. Als bewijs dat de handelaren uit Amsterdam kwamen, en dus geen tol hoefden te betalen, kregen ze een afschrift van het Tolprivilege mee. De gunstige tolvrijstelling bleef van kracht toen Amsterdam, in 1300 of 1306, stadsrechten kreeg.
Uiteindelijk zou Amestelledamme uitgroeien tot een van de belangrijkste handelssteden van Europa. Door historici wordt het Tolprivilege ook wel aangemerkt als de geboorteakte van Amsterdam. Feitelijk is dat echter onjuist aangezien er voor het Tolprivilege al mensen in de nederzetting Amestelledamme woonden. Wanneer de nederzetting precies ontstond is echter niet bekend. Het gezegelde document wordt bewaard bij het Stadsarchief Amsterdam en is vanwege de kwetsbaarheid maar één keer per jaar te zien: op 27 oktober, de dag waarop het privilege werd verleend.
Boek: Oeroud Amsterdam – Een zoektocht naar de vroegste geschiedenis van de stad
Vertaling van het Tolprivilege
“Florens, grave van hollant, doen condt ende kenlic alle luden, dat wij onzen luden van Amestelledamme overmids een versettinghe hoirre scade die wij ende onze lude hem ghedaen hebben Soe gheven wij hem tollenvrij te varen mit horen eyghen goeden wair dat zij doir onzen lande varen of keren. In oirconde der wairheyt soe hebben wij dezen brief besegelt mit onzen zegele. Gegeven tot Leyden des sonnen dages voir sinte Symons ende juden dach apostelen int jare ons heren MCC ende LXXV.”
Bronnen â–¼
-https://www.amsterdam.nl/stadsarchief/stukken/handel/tolprivilege/
-https://www.parool.nl/nieuws/dit-is-de-geboorteakte-van-de-stad-amestelledamme~b8259c9c/
-https://www.parool.nl/nieuws/amsterdam-wil-750-jarig-bestaan-groots-en-meeslepend-vieren~bde06d25/
-Kroniek van Nederland – Aart Aarsbergen e.a. (p. 160).
