Treurbuis – Cynische benaming voor de televisie

De term ’treurbuis’ is een cynische benaming voor de televisie. Sinds wanneer bestaat dit bijzondere woord en wie heeft dit begrip bedacht?

Over de herkomst van het begrip treurbuis

De term treurbuis is ontstaan in 1978 en wordt toegeschreven aan de bekende Nederlandse schrijver Gerrit Komrij. Komrij gebruikte de term in het dat jaar verschenen werk Heremijntijd. Exercities & ketelmuziek, waarin deze passage voorkomt:

“U hebt ’t programma, dat in ’t geniep werd uitgezonden, zoals dat op de treurbuis altijd met kunstprogramma’s gaat, vast gemist, en dat is jammer.”

Volgens etymologen werd het begrip treurbuis als negatieve benaming voor een kijkbuis ofwel een televisietoestel vanaf ongeveer het midden van de jaren 1980 echt bekend bij het grote publiek. Ook een column getiteld ‘Treurbuis’, die Komrij beginjaren 1990 schreef voor NRC Handelsblad, droeg bij aan het bekend worden van zijn zelfbedachte woord.

Andere bijzondere woorden die in 1978 het levenslicht zagen

Vermeldenswaardig is dat er in het jaar 1978 nog diverse andere bijzondere termen en uitdrukking gemunt werden in de Nederlandse taal. In dat jaar was bijvoorbeeld acteur Rijk de Gooijer te zien, die in een reclamespotje voor smeerkaas van het merk Paturain de slogan ‘Goed gedaan, jochie’ uitte. Hierna werd deze uitspraak in de Nederlandse taal een soort spreekwoord.

In hetzelfde jaar kwam ook het bijzondere woord broodjeaapverhaal of ‘broodje aap’ in omloop, naar aanleiding van het boek Broodje Aap: De folklore van de post-industriële samenleving van schrijfster Ethel Portnoy

Ten slotte moet nog het woord ‘nimfijn’ genoemd worden. Deze term uit 1978 staat voor een ‘jong meisje dat oudere mannen aantrekt’ en is bedacht door schrijver M.S. Coutinho in diens vertaling van Lolita van Vladimir Nabokov.

Bronnen ▼