Na de noodgedwongen sluiting van alle musea, kwam eind april het bericht van het zelfstandige Tassenmuseum op de Amsterdamse Herengracht dat ze als gevolg van de coronacrisis de deuren niet meer zullen heropenen. Het Klederdrachtmuseum op dezelfde gracht is vier jaar geleden opgericht met een privélening en staat nu met een noodcampagne op Voordekunst.nl omdat het door deze onvoorziene situatie dreigt om te vallen. Hoe vergaat het Museum Van Loon even verderop op de Keizersgracht tijdens deze coronacrisis? Hoe houden zij het hoofd boven water? En hoe anticiperen ze op de nieuwe status quo? Leonie Wingen sprak met directeur Gijs Schunselaar.
Financiële aderlating
Museum Van Loon is een zeventiende-eeuws grachtenhuis ingericht met portretten, meubilair, zilverwerk en porselein uit verschillende perioden. De welvarende regentenfamilie Van Loon betrok het pand in de negentiende eeuw tot Maurits Van Loon er in 1973 een museum van maakte, in de vorm van een zelfstandige stichting. Dit betekent dat het geen structurele rijks- of gemeentesubsidie ontvangt en zelf verantwoordelijk is voor het genereren van alle inkomsten. Het museum, dat afgelopen jaar ruim 76.000 bezoekers ontving, wordt gesteund door een trouwe vriendenkring. Verder is het voor een groot deel afhankelijk van het toerisme, groepsontvangsten en (zakelijke) diners. Inkomstenbronnen die door de coronacrisis stilliggen.
‘Als je in één keer de deuren moet sluiten en je omzet naar nul ziet gaan, dan is dat heel pittig’, vertelt Gijs Schunselaar, die in 2018 aantrad als directeur. ‘De sluiting en de huidige beperkingen zorgen voor een gigantische financiële aderlating. Het is een flinke aanslag op het bescheiden weerstandsvermogen wat de afgelopen jaren is opgebouwd’, vervolgt hij. Als zelfstandige organisatie komt Museum Van Loon niet in aanmerking voor de huidige steunpakketten voor cultuur. Wel maken ze gebruik van de generieke steunmaatregelingen die er zijn voor ondernemers, maar dat is een doekje op de wond. Schunselaar:
‘We wachten in spanning af of overige fondsen of additionele regelingen, waar in Amsterdam hard aan wordt gewerkt, iets voor ons zouden kunnen betekenen. We doen zelf wat we kunnen, en daarnaast is elke vorm van steun voor ons zeer welkom. Het museum heeft een gezonde bedrijfsvoering, dus het komt er vooral op aan om de coronaklap te overbruggen. Daar werken we hard aan.’
Samenwerken
Ondertussen zit het museumteam zeker niet stil, vertelt de directeur:
‘We kwamen meteen in actiemodus en proberen ons zo goed mogelijk naar de nieuwe ontstane realiteit te voegen. Komende periode gebruiken we om op een aantal vlakken te experimenteren door met andere modellen inkomsten te genereren, bezoekers te trekken en samenwerkingen aan te gaan. Het verandert de hele bedrijfsvoering. Noodgedwongen ga je op een andere manier naar je eigen gebouw kijken.’
Hij noemt een samenwerking met een groep makers die op een festival zouden staan deze zomer. In het museumgebouw kunnen ze hun uitvoering alsnog laten doorgaan, en laten streamen. De museumtuin biedt tijdelijk plek voor een Yogaschool. ‘Zo helpen we elkaar’, stelt Schunselaar. Om ook reguliere museumbezoekers te blijven trekken richt hij zich, ten tijde van de reisbeperkingen, op (Groot-)Amsterdam als primaire doelgroep. Voorheen telde deze groep slechts 30 procent van de bezoekers en bestond het overige deel uit buitenlands- en binnenlandstoerisme, respectievelijk 40 en 30 procent.
‘We hebben de openingstijden er ook op aangepast. We zijn nu van woensdag tot en met zondag open. Op de doordeweekse dagen is dat van 12.00 tot 19.00 uur, omdat we denken dat Amsterdammers er meer aan hebben dat we tot wat later de deuren openhouden.’
Voor de ochtenden en op maandag en dinsdag is de verwachting laag en zijn ze nu gesloten voor regulier museumbezoek. Met ondernemers uit de buurt is het museum een samenwerking aangegaan in de vorm van een stempelkaart om buurtbewoners te trekken, en om elkaar in deze tijd te steunen.
Smalle gangen
Afstand houden in het grachtenmuseum met smalle gangen en kleine kamers is niet eenvoudig. Schunselaar heeft daarom gekozen voor een tijdslot waarbij vijftien bezoekers per half uur naar binnen mogen. Wegwijsborden en ruimtescheiders in de gangen leiden bezoekers via een vaste route door het gebouw. Vrij ronddwalen is er niet meer bij. Per kamer staat op borden aangegeven hoeveel bezoekers tegelijk naar binnen kunnen. Dit wordt gecontroleerd door videobewaking en de rondlopende surveillant. Schunselaar:
‘Het is nu nog erg rustig. We hopen wel dat komende tijd meer bezoekers hun weg naar het museum zullen vinden. Juist in de mooiste tijd van het jaar waarin de tuin in volle bloei staat. Fijn als mensen daar weer van komen genieten.’
Varen in de mist
Achter de schermen wordt hard gewerkt aan twee geplande tentoonstellingen die Schunselaar door wil laten gaan.
‘Het vraagt om een eigen bijdrage van het museum, wat nu lastig is om een oplossing voor te bedenken. We weten nog niet hoe we het precies gaan doen, maar we moeten blijven meebewegen. Het is varen in de mist. En het is ingewikkeld om nieuwe initiatieven op te starten, maar we moeten proberen het gat in de programmering zo klein mogelijk te houden. Als museum is het belangrijk dat we door blijven gaan met het vertellen van verhalen’.
Een hedendaagse kunsttentoonstelling over de financiële sector zal de huidige pandemie erbij betrekken en kunstenaars worden gevraagd te reflecteren op de actualiteit. Een andere tentoonstelling, die eigenlijk gepland stond voor dit voorjaar, was toevallig al gericht op Amsterdammers: hen wordt gevraagd een object uit de collectie te kiezen en erop te reageren. Het museum wil zo verschillende perspectieven op de objecten verzamelen. De projecten zijn in lijn met de nieuwe koers van het museum om niet alleen de geschiedenis van de welvarende familie Van Loon te vertellen, maar een meerstemmig geluid te laten horen. Afgelopen najaar werd deze koers ingezet met een tentoonstelling waarin voor het eerst werd gereflecteerd op de gedeelde koloniale geschiedenis met Suriname, en de connectie tussen Suriname en de familie Van Loon werd belicht. Ondanks alle veranderingen en onzekerheden blijft Schunselaar op deze koers doorvaren, al is het in de mist.
Website museum: www.museumvanloon.nl
Lees ook: Musea in coronatijd: Online tours door oudste museum van Nederland
…of: Musea in coronatijd: ‘Kijken’ naar kunst via de telefoon
