Vrede van Westfalen (1648)

De Vrede van Westfalen is een verzameling vredesverdragen die in 1648 de Dertigjarige Oorlog (1618-1648) in het Heilige Roomse Rijk en de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) tussen Habsburgs Spanje en de Nederlanden beëindigde.

De verdragen van de Vrede van Westfalen werden gesloten tussen januari en oktober 1648 en bestonden uit drie hoofdverdragen: de Vrede van Münster, het Verdrag van Osnabrück en het Verdrag van Münster.

Uit de oorlogen kwamen de Duitse staten het meest verzwakt naar voren. Liefst 40 procent van de bevolking in gebieden in het Heilige Roomse Rijk waar gevochten was, had het leven gelaten. Andere Europese staten, zoals Engeland, Frankrijk en de Nederlandse Republiek, profiteerden van het verzwakte Heilige Roomse Rijk.

Vrede van Münster: Spanje erkent onafhankelijke Republiek der Nederlanden

Op 30 januari 1648 tekenden Spanje en de Habsburgse Nederlanden de Vrede van Münster. De afspraken uit de Vrede van Münster werden van kracht op 15 mei 1648. Met deze vrede erkende Spanje de soevereiniteit van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Hiermee kwam er een eind aan de Nederlandse Opstand. Omdat Frankrijk steeds eisen stelde, besloot de Republiek buiten Frankrijk om de Vrede met Spanje te regelen. Namens Spanje zette koning Filips IV (1605-1665) zijn handtekening.

Een belangrijk gevolg van de Vrede van Münster was onder meer dat de Nederduitsch Gereformeerde Kerk de officiële Nederlandse ‘staatkerk’ werd. Alle kerken en kloosters van de Rooms-Katholieke Kerk vervielen aan de Nederlandse staat. Tot 1795 mochten katholieken wel hun geloof uitoefenen, maar wel in schuilkerken en niet in het openbaar.

Eveneens zorgde de Vrede van Münster voor het ontstaan van de grens tussen de Republiek en de Zuidelijke Nederlanden. Die grens werd bepaald door de frontlinie waar de Spanjaarden en opstandelingen elkaar ontmoetten.

Het Verdrag van Osnabrück en het Verdrag van Münster

Het Verdrag van Osnabrück was een vredesverdrag dat op 24 oktober 1648 in Osnabrück ondertekend werd door de Heilige Roomse keizer Ferdinand III (1608-1657) en het koninkrijk Zweden. Op dezelfde dag werd ook in Münster een vredesverdrag gesloten, specifiek tussen de Duitse keizer en de regent van de nog minderjarige Franse ‘Zonnekoning’ Lodewijk XIV (1638-1715).

De inhoud van de verdragen van Osnabrück en Münster vertoonde veel overeenkomsten.

Het Heilige Roomse Rijk verloor veel gebieden en macht, zoals delen van de Elzas en Lotharingen aan Frankrijk. Pommeren en Bremen kwamen in een personele unie met Zweden, maar bleven formeel bij het Heilige Roomse Rijk behoren. Zwitserland kreeg een onafhankelijke positie en werd soeverein.

Verder moest de keizer macht inleveren ten faveure van de Duitse keurvorsten en rijksvorsten.

In de verdragen van Osnabrück en Münster werd ook teruggegrepen op de Godsdienstvrede van Augsburg (1555). Deze religieuze vrede werd opnieuw bevestigd, waarbij de opstellers onderstreepten dat het calvinisme een erkende en toegestane godsdienst zou zijn.

Boek: 1648 – De Vrede van Münster
Lees ook: Tijdlijn van de Opstand in de Nederlanden (1568-1648)
…en: Vrede van Münster (1648)

Bronnen ▼