Concordaat – Verdrag tussen de kerk en de staat

Een concordaat is een overeenkomst tussen bepaalde partijen, die in de middeleeuwen ontstaan is. Nog steeds worden er concordaten vastgesteld. Wat is de exacte betekenis van dit begrip en welke concordaten uit de geschiedenis zijn het bekendst?

De term betekent letterlijk ‘eensgezindheid’ en is ontleend aan het Latijnse woord concordia. Het begrip zou ook vertaald kunnen worden als ‘wat overeenstemt’ of als ‘overeenkomst’.

Betekenis van concordaat

Concordaat kan als begrip twee betekenissen hebben. In de historische wetenschap betekent deze term doorgaans een bilateraal verdrag tussen hoogwaardigheidsbekleders uit de Rooms-Katholieke Kerk, specifiek de Heilige Stoel (paus) en/of patriarchen, en de wereldlijke overheid. In het document worden dan de wederzijdse betrekkingen tussen de kerk en de staat geregeld.

Een tweede betekenis is meer juridisch-gerechtelijk van aard: een gerechtelijke uitspraak van een handelsrechtbank om een bedrijf dat in zwaar weer verkeert te redden door uitstel van betaling.

Voorbeelden uit de geschiedenis

Tot de meest bekende concordaten uit de geschiedenis behoort het Concordaat van Worms (1122), dat de Investituurstrijd beëindigde. Verder werd in 1516 een compromis tussen keizer en paus gesloten met het Concordaat van Bologna. Ook bekend is ‘Het Concordaat’ (dat letterlijk zo heette) tussen Napoleon Bonaparte van Frankrijk en de paus Pius VII, uit juli 1801. Zeker ook moet het concordaat uit 1929 – ook bekend als het Verdrag van Lateranen – tussen de Heilige Stoel en Benito Mussolini genoemd worden. Hiermee verwierf de paus de soevereine macht over Vaticaanstad. Verder is is nog het concordaat bekend dat de Spaanse dictator Francisco Franco in 1953 met de Rooms-Katholieke Kerk sloot. Hierbij verhief hij het nationaal-katholicisme tot staatsgodsdienst.

Boek: Wim Zaal – Heilige vaders. Het verhaal van de pausen
Lees ook: De Investituurstrijd en het Concordaat van Worms
Verder is interesant: Encycliek – pauselijke rondzendbrief

Bronnen ▼