Inspirerend zestiende-eeuws priesterkleed ontdekt

Henri Defoer, oud-directeur van Museum Catharijneconvent, heeft onlangs het zestiende-eeuwse priesterkleed ontdekt waardoor de Utrechtse kunstenaar Abraham Bloemaert zich liet inspireren bij het maken van verschillende schilderijen. Het Centraal Museum heeft dat bekendgemaakt.

Het gaat om een zestiende-eeuwse zogenaamde kazuifel, een opperkleed dat een priester tijdens de mis draagt. De ontdekte kazuifel komt qua kleur- en stofpatroon volgens het museum exact overeen met de koormantel op twee van Bloemaerts schilderijen uit 1624 met de aanbidding van de drie koningen. Het Centraal Museum:

“De blikvanger op beide schilderijen is de goudbrokaten mantel van de oude koning Melchior die in aanbidding knielt voor het kindje Jezus.”

De kafuizel werd onlangs ontdekt door Henri Defoer, oud-directeur van Museum Catharijneconvent. Hij vond het kleed in oud-katholiek kunstbezit. De zestiende-eeuwse kazuifel is gemaakt uit een goudbrokaten stof die is versierd met een roodfluwelen granaatappelpatroon. De granaatappel wordt in de christelijke symboliek gebruikt voor de opstanding van Christus.

Naast het luxueuze stofgebruik werd de kazuifel aan de voorzijde versierd met goudkleurige stroken en geborduurde religieuze taferelen. Dergelijke stoffen waren vanwege de kostbaarheid van het materiaal en het arbeidsintensieve productieproces enkel in bezit van religieuze instellingen en rijke families. Het is volgens het Centraal Museum daarom onwaarschijnlijk dat Bloemaert zelf over deze goudbrokaten stof beschikte. Hij kan er echter wel tekeningen van hebben gemaakt die hij later gebruikte voor zijn schilderijen. Volgens het Centraal Museum is de ontdekking zeker bijzonder te noemen:

“Een dergelijke overeenkomst tussen een geschilderde stof op een schilderij en historisch textiel is erg zeldzaam. Textiel is namelijk erg fragiel en is eeuwenlang gebruikt in religieuze diensten. Deze zestiende-eeuwse kazuifel is echter in uitstekende conditie.”

Het museum vermoedt dat de luxueuze stof veel indruk op de Utrechtse kunstenaar heeft gemaakt omdat hij het patroon van de stof in minstens drie grote schilderijen verwerkte:

“het derde schilderij is het altaarstuk met De vier kerkvaders, die in het Museum Catharijneconvent in Utrecht is te zien. Mogelijk had Bloemaert een mal ter beschikking met de tekening van het stofpatroon, die hij tussen 1624 en 1632 telkens opnieuw gebruikte om de stofweergave van de mantels op zijn schilderijen realistisch uit te voeren.”

In het Centraal Museum in Utrecht is momenteel een tentoonstelling over de Utrechtse kunstenaar Abraham Bloemaert (1566-1651). Het priesterkleed is tot en met 5 februari in deze tentoonstelling, getiteld Het Bloemaert-effect, te zien.

Boek: Honderd schilderijen uit de collectie van het Centraal Museum te Utrecht