Enne Koops
Op slechts 19-jarige leeftijd vond Jeanne d’Arc (1412-1431) de dood op de brandstapel, in 1431 in het Franse Rouen. Ondanks haar korte leven slaagde ze erin een van de beroemdste Franse vrouwen ooit te worden. Geboren als eenvoudig meisje van het platteland, werd ze legeraanvoerder in de Honderdjarige Oorlog (1337-1453) en zorgde ze ervoor dat Karel VII op de Franse troon kwam. Vanwege vermoedens van hekserij vond ze een vroegtijdige dood.
Lees ook de beknopte biografie: Jeanne d’Arc (1412-1431)
De Amerikaanse mediëvist Larissa Juliet Taylor publiceerde in 2009 The Virgin Warrior. The Life and Death of Joan of Arc, dat verscheen bij Yale University Press. Deze kwalitatief hoogstaande biografie is in 2014, op initiatief van het Historisch Nieuwsblad bij Veen Media in een Nederlandse vertaling verschenen.
Waarheid krachtiger dan verbeelding
Opmerkelijk is, zo begint Taylor, dat er ondanks het vele primaire bronnenmateriaal, talloze artikelen en boeken, feitelijk nog geen kritische standaardbiografie over Jeanne d’Arc is verschenen. De oorzaak hiervan ligt in de heiligverklaring van Jeanne d’Arc door de Rooms-Katholieke Kerk in 1920. Ze vervolgt:
“Als we Jeanne bekijken door de lens van haar canonisatie, wordt haar historische betekenis net zozeer hierdoor vertekend als door de creatieve interpretatie van roman- of scenarioschrijvers. In dit boek ben ik ervan uitgegaan dat het verhaal van Jeanne d’Arc niet gedramatiseerd hoeft te worden. In haar geval is de waarheid veel krachtiger dan de verbeelding, creativiteit, literaire ingrepen, of dan die verhalen waarin niet gewoon de feiten zijn weergegeven, maar waarin een selectie van de meest dramatische gebeurtenissen is gemaakt. In tegenstelling tot de meeste andere boeken zal [dit boek] Jeanne d’Arc niet ingaan op de wijze waarop zij later werd herinnerd. Dit boek gaat over haar leven en haar dood. De waarheid van het verhaal van Jeanne d’Arc mag dan vreemder zijn dan fictie, ze is ook veel interessanter.” (19,20)
Opbouw boek
De rest van de biografie beschrijft, tegen de achtergrond van de Honderdjarige Oorlog, op chronologische wijze het korte leven van Jeanne d’Arc. Het boek eindigt met een epiloog, enkele bijlagen (over bronnen, ondervraagde getuigen in het strafproces tegen Jeanne en belangrijke personages uit het boek), notenmateriaal en een uitgebreide namenindex.
Domrémy
De geboortedatum van Jeanne d’Arc is onzeker. Volgens de legendeversie zou ze zijn geboren op Driekoningen (6 januari) 1412, in het dorp Domrémy aan de grens van het Franse koninkrijk bij Lotharingen. Deze datum past echter goed bij het later gecreëerde imago van Jeanne als heilige, omdat de kerk op die dag de doop van Christus en de komst van de drie wijzen uit het Oosten herdenkt. In elk geval is ze rond deze datum geboren, aldus Taylor:
“In geen enkel ander document wordt Jeannes geboortedatum vermeld, maar tijdens haar proces, dat begon op 21 februari 1431, zei ze dat ze ongeveer 19 jaar oud was, wat haar geboorte in de winter van 1412 waarschijnlijk maakt.” (28)
Net als veel informatie over Jeanne, is ook datgene wat ze in haar vroege jeugd in Domrémy beleefde te vinden in de processtukken van 1531. Haar ouders waren niet rijk, maar wel enigszins welgesteld en hadden redelijk wat boerengrond tot hun beschikking. Als tiener hielp Jeanne vaak bij het ploegen en bracht ze dieren naar de weiden. Verder naaide en spinde ze. Opmerkelijk is dat Jeanne al vanaf jongs af aan vaker naar de biecht en communie ging dan veel andere mensen in die tijd. Maar over het geheel genomen had ze een heel normale jeugd, aldus Taylor.
‘Stemmen’
Toen Jeanne 13 jaar was, in 1425, begon ze volgens eigen zeggen voor het eerst ‘stemmen’ te horen. Dit was rond de tijd dat er aanvallen werden gedaan op het dorp Domrémy – uitlopend op een volledig platbranden van het dorp – en de inwoners vluchtten naar het nabijgelegen Neufchâteau om bescherming te zoeken:
“Tijdens haar proces beweerde Jeanne dat het in 1425 was geweest, tijdens de aanvallen op het dorp, dat ze voor het eerst stemmen had gehoord. In het moderne denken wordt bij het horen van stemmen onmiddellijk gedacht aan een psychiatrische stoornis of een somatische aandoening, maar voor middeleeuwse mensen waren stemmen en mystieke ervaringen weliswaar geen alledaagse verschijnsel, maar wel een geaccepteerd onderdeel van het bestaan, al werd er meestal wel met een gezonde dosis scepsis naar gekeken. Van de bewoners van Domrémy die in 1456 nog in leven waren heeft niemand iets gezegd over het feit dat Jeanne stemmen hoorde.” (53)
De militaire strijd met en door Jeanne d’Arc, alias de ‘maagd van Orléans’, wordt uitgebreid beschreven. Zoals het beleg van Orléans waarbij ze betrokken was (van oktober 1428 tot mei 1429), of de mislukte aanval op Parijs op 8 september 1429. Uiteindelijk werd Jeanne op 23 mei 1430 gevangengenomen bij Compiègne.
Verzwolgen door de vlammen
“Voor ze bezweek riep ze nog vaak ‘Jezus!’ Blijkbaar overleed ze nadat het vuur was ontstoken al snel door het inhaleren van de rook. Vele aanwezigen beschreven hoe ze werd verzwolgen door de vlammen, aangezien het door de hoogte leek alsof ze levend verbrandde. (…) Veel vijanden van Jeanne huilden toen ze haar zagen sterven.” (238)
Vervolgens zakte haar lichaam langs de paal naar beneden. Op dat moment zorgde de beul ervoor dat het vuur minder hard wakkerde, zodat iedereen kon zien dat Jeanne – inmiddels compleet naakt – overleden was. Daarna stookte de beul het vuur weer flink op, tot er van haar lichaam alleen nog maar as over was.
- Beknopte biografie: Jeanne d’Arc (1412-1431)
- Lees ook: Jeanne d’Arc, standvastig en van het vuur niet bang
Bekijk dit boek bij:
