Paul Prillevitz
Onlangs is in Nederland de film The Desperate: A Ray of Light in the Face of Tyranny op DVD uitgekomen. Deze 33 minuten lange, met internationale prijzen overladen, speelfilm van de Iraanse regisseur Ben-Hur Sepehr dateert al uit 2009, maar ligt nu pas bij ons in de (web)winkel.
The Desperate is gebaseerd op een waar gebeurd verhaal dat niet zo heel bekend is. De film met Peter Mark Richman en Greg Mullavy in de hoofdrollen, speelt zich af in een Duits concentratiekamp tijdens de Tweede Wereldoorlog en draait om de grote dilemma’s inzake leven en dood die oorlog met zich meebrengt. De film handelt in eerste instantie rond de zoon van een Duitse generaal die levensbedreigend gewond is geraakt door een granaatscherf in zijn onderbuik. Er is echter geen dokter aanwezig en een rit van twee uur over een verwoeste weg naar een ander ziekenhuis gaat de patiënt niet overleven. Alleen een Joodse concentratiekamp-gevangene die chirurg is van beroep kan nog redding brengen. Een groot ethisch dilemma is geboren…
The Desperate is een low budget film die, na een voortvarend begin, opeens wat lijkt stil te vallen op het moment dat het overtollige personeel in de ziekenboeg wordt weggestuurd en de Duitse generaal moet gaan beslissen hoe ze zijn zoon gaan redden. Op dat moment lijkt de film zeer statisch, klinisch en onwerkelijk te worden. De situatie van de zoon wordt zeer afstandelijk, stijf en theater-achtig besproken. Sommigen zouden dit stuk van The Desperate wellicht B-film achtig noemen. Toch is dit niet echt een bezwaar want de toeschouwer blijft door het intrigerende dilemma van de film en de goede acteerprestaties in The Desperate toch wel betrokken bij het verhaal. Misschien heeft The Desperate het zelfs wel nodig dat de situatie in het begin even zonder te veel emotie op een wat schetsmatige en gekunstelde manier zonder veel franje wordt neer gezet. Zo wordt duidelijk waar het nu precies om gaat in deze film. Na een paar minuten worden de kijkers echter weer met volle vaart de film ingetrokken en is er van afstandelijke gekunsteldheid niks meer te merken.
Dan wordt duidelijk tot wat voor dilemma’s, ellende en wreedheid de Tweede Wereldoorlog leidde. De gerenommeerde Joodse chirurg en geneeskunde-professor Dr. Jakob Blumenthal wordt uit zijn lugubere en morbide situatie in het concentratiekamp gehaald om de zoon van de Duitse generaal Von Ulbricht te komen redden. Vervolgens wordt Dr. Blumenthal door Ulbricht op de zo kenmerkende, brutale en hooghartige nazi-manier bevolen om zijn zoon Hans te genezen. Hij bijt hem zelfs toe dat het Blumenthal’s plicht als arts is om levens te redden.
Dr. Blumenthal maakt Ulbricht echter duidelijk dat de generaal niet in de positie is om bevelen uit te delen nu het leven van diens zoon in zijn handen ligt. Blumenthal is immers geen soldaat van het Derde Rijk en bovendien zijn ze in de oorlog elkaars vijanden. Als Ulbricht vervolgens dreigt om de chirurg dood te schieten, deert dat de arts totaal niet. Hij vertelt hem dat dit zelfs een opluchting voor hem zou zijn aangezien hij dan niet terug hoeft te keren naar het afschuwelijke, morbide concentratiekamp waar hij toch in de verbrandingsovens zou verdwijnen. Bovendien is hij zijn eigen zoon al kwijt door de oorlog. Die krijgt hij niet terug door de zoon van de vijand te redden. Waarom zou hij dan nog bang zijn om zijn eigen leven te verliezen?
Murw gebeukt door zoveel valide argumenten rest de generaal niets anders meer dan om de Joodse chirurg te smeken toch zijn zoon te redden. Hij stelt Blumenthal zelfs in het vooruitzicht hem na de operatie van zijn zoon vrij te laten uit het concentratiekamp zodat hij naar het neutrale Zwitserland kan gaan. Blumenthal stemt toe en de operatie verloopt voorspoedig, hoewel Dr. Blumenthal ernstig gestoord wordt door het portret van Hitler dat in de kamer hangt. Na ernstige onenigheid over het eventuele weghalen van het portret hangt een verpleegster dan maar een bebloed laken over de Duitse leider heen zodat Dr. Blumenthal toch verder kan werken. Na het weghalen van het laken blijft het bloed van de ziekenboegoperaties achter op de beeltenis van Hitler. Hoe symbolisch …
Aan het einde van de film blijkt dat de zoon van Ulbricht daadwerkelijk gered is dankzij de nobele en heldhaftige Dr. Blumenthal. De Duitse generaal is daar uiteraard buitengewoon dankbaar voor en wil zijn belofte om Blumenthal vrij te laten, nakomen. Blumenthal waardeert dit gebaar van zijn vijand en vermoedt dat Ulbricht ondanks alles wel een eerlijk en fatsoenlijk man is die ook slechts zijn beroep van soldaat uitvoert zonder ideologische nazi-motieven.
Toch wil Blumenthal het aanbod om vrij gelaten te worden niet aannemen omdat hij naar eigen zeggen niet zou kunnen slapen als zijn 700 onschuldige collega-gevangenen in het kamp blijven zitten. “Mijn lichaam zou vrij zijn, maar mijn ziel niet” vertelt hij na een filosofische overpeinzing. Zolang zijn medegevangenen niet vrij zijn wil hij dan ook niet weg. Generaal Ulbricht zegt aan dit verzoek helaas niet te kunnen voldoen waarop Blumenthal zijn gevangenisplunje weer aantrekt en terugkeert naar het concentratiekamp, een gewisse dood tegemoet gaand.
Ondanks alle ellende die voorbij trekt in de film, hebben beide antagonisten (Blumenthal en Ulbricht) samen wel een leven gered, namelijk dat van Ulbricht’s zoon. A Ray of Light in the Face of Tyranny is dan ook niet voor niets de ondertitel van The Desperate. Door alle wanhoop en tragiek heen zijn twee vijanden er toch in geslaagd samen te werken en een jongeman het leven te redden. Niet iedereen blijkt elkaar dus in het bloederige pandemonium van de Tweede Wereldoorlog naar het leven te staan of slecht te zijn. De uitdrukking ‘Hoop doet leven’ is een cliché, maar wel een waar vaak waarheid in zit. Deze film maakt duidelijk dat die er in de oorlog ook was. Helaas was die hoop er niet voor Dr. Blumenthal en de 700 andere gevangenen die allen vermoedelijk omkwamen in een concentratiekamp.
The Desperate van Sepehr heeft een intrigerende film opgeleverd die mensen zeker aan het denken zal zetten over goed en kwaad en alle tegenstellingen die daarmee samenhangen. Je voelt in de film daadwerkelijk de spanning en ellende die dergelijke demonische situaties opleveren. Duivelse dilemma’s halen soms echter ook het beste in mensen naar boven en doen hen soms goed en kwaad ontstijgen. Dr. Blumenthal was daar zeker een voorbeeld van door de zoon van zijn vijand te redden. Zelfs middenin de wanhoop blijkt er dus toch nog een lichtstraal van optimisme door te schijnen, hoe zwak die soms ook is…
DVD: The Desperate
