Enne Koops
Redactie
Het adellijk geslacht de Westerholts van Hackfort zouden, als ze tegenwoordig hadden geleefd, zeker een reallife soapserie hebben gekregen. Deze familie, die in het kasteel Hackfort vlakbij het Gelderse Vorden woonde, was in de achttiende eeuw het onderwerp van roddel en achterklap. Historicus Bert Koene diepte uit divers archiefmateriaal interessante anekdotes op over de ruzies en schandalen van de Westerholts en bundelde ze in het boekje Adel in opspraak (Uitgeverij Verloren).
Het geslacht Westerholt van Hackfort is met het overlijden van freule Johanna van Westerholt in 1981 uitgestorven. Deze laatste generatie liet het landgoed na aan de Vereniging Natuurmonumenten, onder voorwaarde dat het gebouw zijn woonfunctie zou behouden. Tegenwoordig is het kasteel daarom een appartementencomplex.
Vechthuwelijk
Terug naar het boek. Het verhaal begint met Johan Frederik van Westerholt, die in 1721 boven zijn stand huwt met Sophie Charlotte van Wartensleben, de dochter van een Pruisische veldheer. Het huwelijk bleek letterlijk een vechthuwelijk te zijn, want in 1725 probeert hij met een geweer – uiteraard met scherp – vanuit een raam zijn vrouw te raken, wat mislukt. Johan Frederik – lid van de Nederduitsch Gereformeerde Kerk – heeft nogal een kort lontje, zo blijkt uit meerdere voorvallen. Hij pest zijn vrouw waar hij maar kan, bijvoorbeeld tijdens een ritje met de koets. Terwijl Sophie hoogzwanger is, zit Johan Frederik aan de teugels en laat met opzet de paarden op hol slaan, zonder zich om het welzijn van zijn vrouw te bekommeren. Op een ander moment zou Johan Frederik, en dat was niet de eerste keer, zijn degen tegen de borst van zijn vrouw hebben gezet:
“Op een middag was de baron met zulke hoge woorden tegen zijn vrouw uitgevaren dat zij in paniek naar de keuken vluchtte. Daar was op dat ogenblik toevallig veel personeel bijeen. Zodra dat tot mevrouw doordrong, rende zij in uiterste verwarring de keuken weer uit en vluchtte een ander vertrek binnen, luid om hulp roepend. De kamenier kwam als eerste aangesneld. Mevrouw vertelde haar handenwringend dat de baron door het dolle heen zijn degen op haar borst had gezet.” (21,22)
Het huwelijk, dat uiteindelijk uitloopt op een scheiding, is niet de enige penarie waar Johan Frederik mee te dealen heeft. Ook heeft hij hoge schulden en drinkt hij wel eens een glaasje alcohol te veel.
‘Gekke Willempie’: Biertje?
Willem, als oudste zoon uit dit ongelukkige huwelijk de erfgenaam van het kasteel, heeft het ook niet getroffen en leidt aan een ernstige psychische stoornis. Terwijl hij dient in het staatse leger, in 1752, valt Willem willekeurig passanten aan en zelfs wachtlopers. Daarop wordt Willem uit de actieve dienst gehaald en krijgt hij een pensioen van 290 gulden per jaar om in zijn levensonderhoud te kunnen voorzien.
“Toen zij [mevrouw Wijneken] de baron goedenacht wenste, zag zij dat hij zijn degen aan het hoofdeinde van het bed had gelegd. Zij rende in paniek naar de keuken, waar de echtelijke sponde stond, en vergrendelde de deur. Twee of drie uur later begon mijnheer op de deur te bonzen. Hij vloekte en schreeuwde dat hij bier wilde. Haar man stak een kaars aan, maakte voorzichtig de deur open en gaf de baron bier. In plaats van te bedanken, vroeg de baron verontwaardigd waarom Wijneken niet snurkte, want hij had steeds maar liggen wachten tot hij de dokter zou horen snurken. De volgende dag had vrouw Wijneken het echtelijk bed naar de andere kant van het huis laten verplaatsen en sindsdien was de baron voortdurend in een slecht humeur.” (65)
Sappige anekdotes
Adel in opspraak is een kleine maar fijne mini-soapserie over een ongelukkig adellijk geslacht. Het smeuïge boekje is een genot om te lezen. De lezer krijgt zicht op talloze aspecten uit het dagelijks leven in de achttiende eeuw, hoewel uiteraard niet geheel representatief voor het grootste deel van de bevolking. Daarbij wordt de lezer getrakteerd op tal van sappige anekdotes en verhalen, waarvan hierboven een bescheiden impressie is gegeven.
Bekijk dit boek bij:
