Fons Kockelmans
Dat Tweede Kamerleden zich afsplitsen, hun zetel meenemen en een nieuwe partij vormen is geen recent verschijnsel. Decennia geleden gebeurde dat ook al, zij het niet zo vaak als tegenwoordig. Maar partijen die op deze manier tot stand komen zijn zelden succesvol. Een overzicht van de laatste kwarteeuw maakt dat duidelijk.
Onder Paars I (1994-1998) braken woeliger tijden aan. In 1994 waren er maar liefst twee ouderenpartijen in de Kamer gekomen: het AOV (Algemeen Ouderen Verbond) onder leiding van Jet Nijpels en Unie 55+. Die laatste partij beschikte slechts over één zetel, waardoor afsplitsingen onmogelijk waren. Maar in het AOV was het bijna vanaf het begin raak, of liever gezegd mis. Al enkele maanden na de verkiezingen moest Theo Hendriks de fractie verlaten; Nijpels beschuldigde hem er onder meer van dat hij fysiek geweld tegen haar gebruikt had. Hendriks bleef de rest van de regeerperiode in de Kamer zitten, maar hield de politiek daarna voor gezien. In 1995 zegden de Kamerleden Will Verkerk en Cees van Wingerden na conflicten het AOV vaarwel. Ze startten samen een eigen fractie, maar kregen uiteindelijk ook onderling bonje en verlieten in 1998 de landelijke politiek. Nijpels richtte na het uiteenvallen van de AOV met enkele getrouwen Senioren 2000 op. Die partij haalde bij de nieuwe verkiezingen echter nul zetels.
Geen vriendenclub
In de periode 1998-2002 bleven afsplitsingen uit, maar na de ‘Fortuyn-verkiezingen’ van mei 2002 werd het opnieuw zeer onrustig. De gloednieuwe LPF kwam met 26 zetels in de Kamer. Deze fractie bleek echter bepaald geen vriendenclub. Eerst splitsten de Kamerleden Winny de Jong en Cor Eberhard zich na hevige aanvaringen met hun politieke geestverwanten af. Zij deden het jaar erop aan nieuwe Kamerverkiezingen mee onder de naam Conservatieven.nl, maar zonder succes. Ook fractievoorzitter Harry Wijnschenk verliet de LPF-fractie. Hij richtte samen met de opgestapte LPF-minister Herman Heinsbroek de Lijst Nieuwe Politiek op, maar die zag na rijp beraad af van verkiezingsdeelname.
Ook Joost Eerdmans vertrok uit de LPF-fractie en vormde in 2006 een nieuwe ‘groep’ met Anton van Schijndel, die ruziënd de VVD-fractie had verlaten. Met de nieuwe partij EénNL namen zij in 2006 deel aan de Kamerverkiezingen, maar die poging had evenmin resultaat.
Een andere afsplitser in deze jaren was SP-Kamerlid Ali Lazrak. Hij scheidde zich in 2004 af omdat hij zich niet kon verenigen met de verplichte afdracht van inkomsten die in zijn partij geldt. Lazrak vormde een eenmansfractie. Hij verliet bij de verkiezingen de politiek.
Turkije
De enige succesvolle afsplitsing van de afgelopen 25 jaar dateert eveneens voor uit de regeerperiode 2003-2006. In 2004 hield Geert Wilders de VVD-fractie voor gezien omdat hij niet kon leven met het partijstandpunt dat Turkije ooit lid moest kunnen worden van de EU. Wilders ging eerst in zijn eentje verder als Groep Wilders, maar richtte al snel de PVV op, die in 2006 aan de verkiezingen deelnam. Ze haalde meteen 9 zetels, een ongekend succes voor een door afsplitsingen ontstane partij. In 2010 wist de PVV haar zetelaantal nog eens spectaculair te verhogen. Met 24 zetels werd ze de derde partij van het land. De PVV kreeg als gedoogpartner van het kabinet-Rutte I ook regeringsinvloed, maar dat avontuur werd geen succes. Het kabinet viel snel en bij de verkiezingen in 2012 verloor de PVV 9 zetels.
Koekje van eigen deeg
Na zijn monsteroverwinning in 2010 kreeg PVV-leider Wilders menig koekje van eigen deeg. Zijn door een afsplitsing ontstane partij verloor tijdens de korte regeerperiode van Rutte I de Kamerleden Hero Brinkman, Jhim van Bemmel, Marcial Hernandez en Wim Kortenoeven door afsplitsingen. Alleen Brinkman probeerde bij de verkiezingen van september 2012 opnieuw in de Kamer te komen met Democratisch Politiek Keerpunt. Dat mislukte echter. Hij waagt overigens volgend jaar maart een nieuwe poging met de OndernemersPartij.
Na de verkiezingen van 2012 bleef de leegloop in de PVV doorgaan. De Kamerleden Roland van Vliet, Louis Bontes en Joram van Klaveren scheidden zich af, met medeneming van hun zetel. De twee laatstgenoemden vormen één fractie en hebben inmiddels de partij VoorNederland (VNL) opgericht, waarvan journalist Jan Roos lijsttrekker is. In de laatste peilingen staat VNL op één of twee zetels, maar of het die zal binnenslepen blijft afwachten.
Peilingen
Ook de PvdA kende in de huidige regeerperiode twee afsplitsers: Tunahan Kuzu en Selçuk Öztürk. Deze twee Kamerleden van Turkse origine willen met de partij DENK meedoen aan de Kamerverkiezingen van maart volgend jaar. Volgens de peilingen maken ze ietsje meer kans dan VNL om Kamerzetels te halen.
Eén afsplitsing deed zich voor bij 50PLUS. Dat betekende meteen een halvering van deze tweemansfractie. Norbert Klein stapte na onmin met het partijbestuur in 2014 op en gaat nu formeel als Groep Klein door het leven. Aan de komende verkiezingen wil hij meedoen met zijn nieuwe Vrijzinnige Partij. Opiniepeilers zien het somber voor hem in.
