Op zaterdag 6 juli 2019 wordt le Grand Depart op gang gevlagd aan het Atomium te Brussel, ter ere van de vijftigste verjaardag van de eerste Tourzege van Eddy Merckx. Na een rit van 192 kilometer over een geaccidenteerd parcours met enkele gekende hellingen uit de Ronde van Vlaanderen zoals de Muur van Geraardsbergen en de Bosberg, zal de eerste etappe eindigen aan het koninklijk paleis van Laken.
Het project Karelvanwijnendaele.be verricht regelmatig onderzoek naar de roots van de wielersport en vond in de online archieven van de Koninklijke Bibliotheek aanwijzingen dat de eerste wielerwedstrijd op Belgische bodem eveneens in Brussel plaats vond. Meer nog, zonder het te beseffen hebben de organisatoren een parcours uitgestippeld dat het peloton in volle finale toevallig langs exact dezelfde plaats laat passeren waar 151 jaar terug de eerste officiële koers in ons land betwist werd.
Regen in Parijs
De allereerste wielerwedstrijd werd gereden in Parijs op 31 mei 1868, in het Park de Saint-Cloud op een boogscheut van de Bois de Boulogne met als overwinnaar Polocini. De tweede wedstrijd van die dag werd gewonnen door de Brit James Moore, die het jaar nadien tevens de eerste interstedelijke wielerwedstrijd Parijs-Rouen zou winnen. ‘Als het regent in Parijs, dan druppelt het in Brussel’, luidt het spreekwoord. Het kon dus niet lang duren vooraleer onze hoofdstad ook haar eerste wedstrijd van deze nieuwe sport zou inrichten. En de beste gelegenheid om dit nieuwe fenomeen aan het grote publiek voor te stellen zou zich tijdens de daarop volgende zomermaanden aanbieden.
Kermis in Brussel
Tijdens het voorjaar van 1868 hadden enkele burgers en medewerkers van de administratieve diensten van de stad Brussel het idee opgevat om de gemeentelijke kermisfeesten nieuw leven in te blazen.1 De festiviteiten zou men laten samenvallen met de nationale feestdag op 21 juli, dus besliste men om ze te laten lopen van zondag 19 tot de volgende zondag, 26 juli. Voor een evenement van dergelijke omvang had men een grote oppervlakte nodig. De keuze viel op een stuk braakliggend terrein net buiten de toenmalige stadsgrenzen, ten noorden van Etterbeek, dat door het leger en de burgerwacht gebruikt werd als oefenterrein, toen beter bekend als het Champ de Manoeuvres.
Kosten noch moeite werden gespaard om de kermis succesvol te laten verlopen. Het moest een spektakel worden, naar het beeld van de Vlaamse kermis die voorheen duizenden dagjestoeristen naar de hoofdstad lokte. Op het 34 hectare grote oefenterrein werden honderden tenten en kraampjes opgericht. Voor koning Leopold II, zijn echtgenote Maria Hendrika van Oostenrijk en hun gevolg werden speciale paviljoens en tribunes opgericht. De plannen van Victor Besme om, in opdracht van de jonge en ambitieuze Leopold II, op het oefenterrein een tiental jaren later naar aanleiding van de vijftigste verjaardag van de Belgische onafhankelijkheid een park met triomfbogen aan te leggen, lagen reeds klaar.2 Dit park zou pas in 1888 haar definitieve naam krijgen, het Jubelpark.
Er waren tientallen, waaronder ballonvaarten en optredens van zang- en dansverenigingen, orkesten, harmonieën en fanfaren. Naast de verschillende militaire parades mocht het traditionele defilé op 21 juli natuurlijk niet ontbreken. De processie van het heilig Sacrament van Mirakel werd opgevoerd, de plaatselijke reuzen en reuzinnen deden hun rondgang en het Amerikaans circus Bell & Myers, dat ter gelegenheid van de feestelijkheden was uitgenodigd, maakte regelmatig een optocht met hun wilde dieren tot in de Brusselse binnenstad. ’s Avonds werden de feestelijkheden in de tenten voortgezet met grote volksbals en dansgelegenheden die meestal eindigden met het afsteken van vuurwerk.
Twee officiële wielerwedstrijden
Naast enkele sportwedstrijden zoals karabijnschieten, schermen, pony- en paardenwedrennen werden voor het eerst in België ook twee officiële wielerwedstrijden georganiseerd. Er zal ongetwijfeld net als in Parijs voordien reeds hier of daar een wielerwedstrijd zijn verreden, maar deze koersen waren de eerste die door een hogere instantie georganiseerd en officieel aangekondigd werden, waar iedereen aan kon deelnemen door zich vooraf in te schrijven, met een vooraf bepaalde prijzenpot en waarvan de uitslagen enkele dagen nadien ook verschenen in de plaatselijke pers. Voor deze koers kon men zich inschrijven tot maandagmiddag op het bureau van de feestencommissie in de Hoornstraat te Etterbeek, in een herberg op de Grote Markt of ter plaatse op het Champ des Manoeuvres, op het Leuvenseplein.
Voor de eerste drie deelnemers van beide wedstrijden waren er prijzen voorzien. De winnaar kreeg een kunstwerk ter waarde van 150 Belgische frank en een vergulden medaille, de tweede een vergulden medaille en de derde een zilveren medaille. Le Bien Public meldde dat men de ingeschreven wielrenners ’s avonds kon zien trainen op de Groendreef.3 In La Meuse stond dat de beste wielrenners van Parijs zich hadden ingeschreven en werden alle Luikenaars opgeroepen de Belgische eer te verdedigen.4
De twee wedstrijden werden verreden op maandagmiddag 20 juli 1868 en kenden maar een matig succes, want slechts drie deelnemers kwamen opdagen. De eerste wedstrijd was een snelheidskoers over een afstand van 1500 meter die gewonnen werd door Gerinroze, de tweede was een traagheidskoers over 250 meter gewonnen door een zekere Etienne. Bij beide wedstrijden kregen enkel de winnaars hun prijs uitgereikt, de andere deelnemers waren mogelijks ten val gekomen en werden hierdoor niet in de uitslag opgenomen.
Michaux vélocipède
Waarschijnlijk reden de wielrenners met een Michaux vélocipède, genoemd naar de uitvinder Pierre Michaux. Deze Michaux-fietsen hadden een slank metalen frame, houten wielen en vaste pedalen op het voorwiel. Een dergelijke machine koste nieuw al gauw 300 frank, terwijl een doorsnee arbeider rond 1870 jaarlijks gemiddeld 600 Belgische frank verdiende.
Op zaterdag 6 juli 2019 ligt de finish van de eerste etappe van de Ronde van Frankrijk bij het kasteel van Laken. Tijdens de finale zal het peloton via de tunnel onder het Jubelpark op volle snelheid naar de eindstreep razen, waar 151 jaar geleden de allereerste wedstrijd op Belgische bodem werd georganiseerd.
