Anna Paulowna van Rusland was grootvorstin van Rusland en behoorde tot het huis Romanov. Na haar huwelijk met koning Willem II was zij koningin der Nederlanden van 1840-1849.
Anna Paulowna groeit op met haar twee jongere broers Nicolaas en Micheal en haar moeder. Ze wordt opgevoed door een gouvernante en leert vloeiend Russisch, Duits en Frans spreken. Ook krijgt zij les in wis- en natuurkunde. Daarnaast schildert en borduurt ze veel.
Huwelijk van Anna Paulowna
Vanwege haar goede komaf is zij zeer gewild als huwelijkskandidate. Als ze nog maar 14 is, vraagt Napoleon om haar hand, maar dat verzoek wordt afgewezen. Na een correspondentie tussen Tsaar Alexander en Willem II ontmoet ze deze Nederlandse kroonprins in Rusland. Mede dankzij Willem’s reputatie als ‘held van Waterloo’ gaat zij akkoord met zijn aanzoek en treden zij in 1816 in het huwelijk. Het huwelijk duurt elf dagen en wordt zowel gevierd met Russische pracht en praal als op ‘hervormde’ wijze. Het stel blijft da een half jaar in Rusland en vertrekt daarna naar Nederland.
Willem en Anna krijgen vijf kinderen: Willem, Alexander, Hendrik, Casimir en Sophia. Anna Paulowna maakt zich grote zorgen om haar oudste zoon, de latere koning Willem III, die ze veel te losbandig vindt. Ook met diens latere echtgenote Sophie van Württemberg kan ze niet goed overweg, vooral omdat deze een dochter is van Anna’s gehate zuster.
Koningin
In 1840 wordt Willem II ingehuldigd als koning. Anna Paulowna’s hoge afkomst geeft het koninkrijk meer allure. Ondanks dat Anna Paulowna erg moet wennen aan de Nederlandse cultuur is ze sterk betrokken bij het Nederlandse volk. Zij spreekt nog beter Nederlands dan haar man en met haar steun komt de Koninklijke Winternaaischool Scheveningen tot stand, om zo vrouwen en meisjes naai- en handwerkvaardigheden bij te brengen. Tijdens de Belgische Opstand sticht Anna het Willemshospitaal in Den Haag, voor gewonde militairen. Uit dagboeken van haar kamerheer, baron Mackay van Ophemert, blijkt dat ze zich ook zeer interesseert voor politiek. Tijdens officiële gelegenheden laat Anna Paulowna zich altijd flink uitdossen, zoals ze dat in Rusland gewend is. Ze voelt zich ook verheven boven het volk en vind het vreemd dat het Nederlandse koningshuis zo dicht bij het volk staat. In Rusland is dit heel anders.
Anna Paulowna blijft haar hele leven volgeling van de Russisch Orthodoxe kerk. Zij laat in alle paleizen waar ze verblijft een kapel maken.
Weduwe
In 1849 overlijdt haar man Willem II na een kort ziekbed vrij onverwachts. Er gaan verhalen dat Anna zich na de dood van haar man gillend op het levenloze lichaam van haar man stortte.
Willem II blijkt bij zijn dood veel schulden te hebben. De schilderijenverzameling van Willem II, die als onderpand waren gebruikt voor een lening van Tsaar Alexander, blijven in de Hermitage in Sint-Petersburg. Daar zijn ze nog steeds.
Anna vindt het erg moeilijk te verkroppen dat haar plaats aan het hof wordt ingenomen door haar schoondochter, die ze niet aardig vindt. In Rusland is het traditie dat de weduwe van het staatshoofd nog steeds een belangrijke plek inneemt. In Nederland echter niet. In 1848 is ook nog haar lievelingszoon Alexander overleden en Anna Paulowna vereenzaamt. Af en toe vertrekt ze tijdelijk naar Rusland om bij haar familie te zijn. Op 1 maart 1865 overlijdt Anna in Den Haag, waarna zij wordt bijgezet in de koninklijke grafkelder in Delft.
Anna Paulowna was behalve koningin van Nederland, vooral Russisch grootvorstin. Zij vond etiquette erg belangrijk. In 1845 werd een Noord-Hollandse polder naar haar genoemd: de huidige gemeente Anna Paulowna.
- Boekentip: De ridder en de grootvorstin, kunst en leven Willem II en Anna Paulowna
- Overzicht van artikelen over het Nederlands koningshuis
