Ante Pavelić oefende aan het hoofd van de Ustasapartij tijdens de Tweede Wereldoorlog met de steun van nazi-Duitsland een meedogenloos schrikbewind uit in Kroatië. Onder zijn regime vonden vele duizenden Serviërs, Joden en moslims de dood in concentratiekampen. Een kijk op de gebeurtenissen van toen:
Jeugd en vroege jaren
Pavelić werd op 14 juli 1889 geboren in Bradina, een dorpje dat destijds behoorde tot het Koninkrijk Servië, maar tegenwoordig deel uitmaakt van de Republiek Bosnië-Herzegovina. Op zoek naar werk kwamen zijn ouders na enkele omzwervingen terecht in Travnik, een stadje niet ver van Sarajevo. Pavelić voltooide er zijn middelbare school uit en begon daarna aan de universiteit van Zagreb aan een rechtenstudie. Echt vlotjes verliep dit niet. Zo werd hij in 1912 vanwege zijn toen al radicale politieke standpunten gearresteerd op verdenking van betrokkenheid bij een mislukte moordaanslag op Slavko Cuvaj (1851-1931), een Kroatisch-Sloveens politicus. Het maakte dat hij pas in 1914 als advocaat afstudeerde.
Een beslissing met verregaande gevolgen
Tijdens de Eerste Wereldoorlog verhardden Pavelićs radicale ideeën nog meer en van 1921 tot 1929 zetelde hij in het parlement als afgevaardigde voor de extreem rechtse “Kroatische partij van het Recht”, een politieke fractie die naar meer autonomie en zelfbeschikkingsrecht streefde voor Kroatië. Het land rolde in die periode echter van de ene politieke crisis in de andere. Om de situatie niet verder te laten escaleren besloot koning Alexander I (1888-1934) in te grijpen en zelf als absolute vorst het land te besturen. Begin januari 1929 liet hij het parlement ontbinden om wat later alle politieke partijen te verbieden en de grondwet buiten werking te stellen.
Daarop week Pavelić uit naar het buitenland waar hij met enkele aanhangers de “Ustasa” oprichtte, een nationalistische op fascistische leest geschoeide beweging die een etnisch zuiver en onafhankelijk Kroatië nastreefde. Samen met Ivan Mihailov (1896-1990), een Bulgaars-Macedonische nationalist en notoir anarchist, beraamde hij vervolgens een moordaanslag op koning Alexander. Op 9 oktober 1934 zagen beiden hun kans schoon. Tijdens een staatsbezoek aan Frankrijk werd koning Alexander door een handlanger van Mihailov neergeschoten. Alexander overleed ter plaatse aan zijn verwondingen en ook Louis Barthou, de Franse minister van Buitenlandse Zaken kwam bij de aanslag om het leven. De Franse politiediensten ontdekten al snel wie het brein was achter de gewelddadige moordaanslag. Pavelić, die zich schuilhield in Italië, werd na een ophefmakend proces door een Franse rechtbank bij verstek ter dood veroordeeld en hoewel de Fransen zijn uitlevering eisten, weigerde de fascistische regering van Benito Mussolini hierop in te gaan.
De verdere geschiedenis
Pavelićs beleid ontaardde algauw in een waar schrikbewind. Na iedere vorm van politieke tegenstand in de kiem gesmoord te hebben, begon Pavelić met de stilzwijgende goedkeuring van paus Pius XII Joden en moslims te vervolgen. Ook Serviërs, zigeuners en andere etnische minderheden moesten eraan geloven. Hoeveel slachtoffers er uiteindelijk onder Pavelićs terreurregime vielen is niet precies bekend, maar men neemt aan dat zeker om en nabij de 350.000 mensen tijdens zijn regeerperiode om het leven kwamen. Velen van hen vonden de dood in één van de concentratiekampen die Pavelić had laten bouwen. Alleen al in Jasenovac, het grootste en meest bekende vernietigingskamp werden naar schatting tussen de 60.000 en 90.000 mensen meedogenloos vergast.
Het einde van de terreur
Toen in de zomer van 1944 duidelijk werd dat Duitsland de oorlog onmogelijk nog kon winnen, kozen veel aanhangers van Pavelić de zijde van Tito’s partizanen. Ook Pavelić zag de bui hangen en vluchtte begin 1945 naar Italië waar hij zich in Rome enige tijd verschuilde in het klooster van San Girolamo. Van daaruit wist hij met behulp van vervalste documenten uitgereikt door het Vaticaan naar Argentinië te ontkomen. Daar leidde hij een comfortabel leven, tot ene Bragoje Jovovic (1922-1999), een Servische nationalist, in april 1957 een moordaanslag op hem pleegde. Hoewel hij ernstig verwond raakte, overleefde Pavelić de aanslag. Hij voelde zich echter in Argentinië niet meer veilig en week uit naar Spanje waar hij de 28ste december 1959 te Madrid op 70-jarige leeftijd overleed.
