Anwar Sadat – Egyptische president

Anwar Sadat (1918-1981) was na de dood van Gamal Abdel Nasser van 1970 tot 1981 de derde president van Egypte. Tijdens zijn presidentschap verbaasde hij vriend en vijand door met Israël een vredesverdrag af te sluiten. Het bezorgde hem bij sommigen een heldenstatus, terwijl anderen hem nu nog steeds beschouwen als een verrader van de Arabische zaak. Het verhaal:

Sadats jonge jaren

Mohammed Anwar-al-Sadat zoals hij eigenlijk voluit heette, werd op 25 december 1918 geboren in een arm plattelandsgezin in Mit-Abu-al-Kum, een dorp in de Nijldelta op een honderdtal kilometer ten noorden van de Egyptische hoofdstad Caïro. De jonge Anwar groeide er als één van de dertien kinderen die het gezin telde op zonder veel toekomstperspectief. Zijn vader wilde hem echter de kans geven op een degelijke opleiding en schreef hem in aan de Militaire Academie van Caïro. Met succes zoals al vlug bleek, want in 1938 studeerde Anwar Sadat er op nauwelijks 20-jarige leeftijd af als officier. Kort daarna kreeg hij zijn eerste aanstelling bij een communicatie- en verkenningseenheid in Soedan dat toen onder gezamenlijk Brits-Egyptisch bestuur stond. Daar raakte hij bevriend met Gamal Abdel Nasser (1918-1970) met wie hij in het geheim een groep van gelijkgezinde officieren oprichtte die zich wilden ontdoen van de monarchie en van de Britse aanwezigheid in het land.

De verdere gebeurtenissen

Intussen was de Tweede Wereldoorlog uitgebroken en werd Sadat door de Britten vanwege van zijn openlijke nazisympathieën gearresteerd en in een interneringskamp opgesloten. Hij bleef er gevangen tot november 1944 maar werd enkele maanden na het einde van de oorlog opnieuw aangehouden op verdenking van medeplichtigheid aan de mislukte moordaanslag op Moestafa Nahas Pasja, de leider van de invloedrijke Wafd partij. Pas in het najaar van 1948 werd Sadat door een rechtbank vrijgesproken van iedere betrokkenheid aan de moordaanslag en opnieuw toegelaten tot het leger.

De weg naar de macht

In juli 1952 pleegde Nasser samen met Sadat en enkele getrouwen een staatsgreep en werd koning Farouk (1920-1965) aan de dijk gezet waarna de Egyptische republiek werd uitgeroepen met generaal Mohammed Naguib als eerste president. Niet voor lang echter, want in november 1954 werd Naguib op zijn beurt door Nasser aan de kant geschoven waarna deze laatste zich tot president liet verkiezen. Nasser vergat zijn vroegere strijdmakker niet en nog datzelfde jaar kreeg Sadat een ministerpost in de nieuwe regering. In 1960 benoemde Nasser hem tot voorzitter van de Nationale Vergadering en verkreeg hij eveneens de leiding over het Islamitisch Congres om in 1969 vicepresident te worden. Toen een jaar later op 28 september 1970 Nasser op amper 52-jarige leeftijd onverwachts kwam te overlijden aan de gevolgen van een hartaanval, lag voor Sadat het pad naar het presidentschap wijd open.

Egypte onder Sadat

Hoewel Sadat aanvankelijk de pro-Sovjet politiek van zijn voorganger president Nasser voortzette door in 1971 een vriendschapsverdrag af te sluiten met de Sovjet-Unie en partijleider Leonid Brezjnev uit te nodigen bij de inhuldiging van de Aswandam, zocht hij achter de schermen ook toenadering tot het Westen.

Ondertussen liepen de spanningen met buurland Israël hoog op. De zesde oktober 1973, op de Joodse feestdag Yom Kippoer, probeerde een gezamenlijke Egyptische en Syrische strijdmacht de Sinaï en de Golanhoogte te heroveren die Israël tijdens de Zesdaagse Oorlog van 1967 had ingelijfd. Ondanks hevige verliezen in de eerste dagen van het conflict slaagde het Israëlisch leger er evenwel vrij vlug in om de Syrische en vervolgens de Egyptische troepen een halt toe te roepen. Uiteindelijk werd eind oktober onder druk van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties tussen de oorlogvoerende partijen een staakt-het-vuren bereikt. Hoewel de aanval op aartsvijand Israël helemaal geen succes was en de dodentol aan Egyptische zijde bijzonder hoog was, steeg Sadats populariteit tot ongeziene hoogten en werd hij in 1976 met een overgrote meerderheid aan stemmen herverkozen tot president.

Van havik tot vredesduif

In november 1977 reisde Sadat tot ieders verbazing af naar Israël waar hij in Jeruzalem de Knesset toesprak en er de eerste hoekstenen legde voor een duurzaam vredesverdrag tussen beide landen. Na intensief diplomatiek overleg bekrachtigden twee jaar later, in maart 1979, Sadat en de Israëlische premier Menachem Begin (1913-1992) in Washington het eerder in Camp David overeengekomen akkoord dat tussen Israël en Egypte de langverwachte vrede inluidde. Het leverde Sadat en Begin de Nobelprijs voor de Vrede op. Binnen de Arabische wereld had Sadat echter iedere geloofwaardigheid verloren en werd hij beschouwd als een paria en verrader.

De aanslag

Op 6 oktober 1981 openden tijdens een militaire parade een groep fundamentalistische officieren geleid door de jonge luitenant Khalid-al-Islambouli (1955-1982) het vuur op Sadat die kort daarna aan zijn verwondingen overleed. Khalid werd enkele maanden later wegens zijn aandeel in de moordaanslag door een militair gerechtshof ter dood veroordeeld en op 15 april 1982 geëxecuteerd. Nadien zou zijn moeder in een interview met een Iraans persagentschap verklaren trots te zijn op haar zoon die door Sadat om het leven te brengen de eer van de natie hoog had gehouden.

Sadat werd opgevolgd door zijn vertrouweling en vicepresident Hosni Moebarak (1928-2020) die, hoewel hij tijdens de moordaanslag pal naast Sadat op de tribune zat, als bij wonder aan de moordende kogelregen was ontsnapt.