Bananenrepubliek – Betekenis en voorbeelden

De term bananenrepubliek wordt weleens genoemd als het over politieke geschiedenis gaat. Waar komt dit bijzondere woord vandaan en wat is de betekenis van bananenrepubliek? En welke voorbeelden uit de geschiedenis zijn er als het over bananenrepublieken gaat?

Betekenis en herkomst van ‘bananenrepubliek’

Een definitie van bananenrepubliek is:

“Een politiek en economisch instabiel en corrupt land, dat meestal rijk is aan grondstoffen.”

In een bananenrepubliek komen geregeld coups, revoluties en staatsgrepen voor. Een bananenrepubliek is dus vaak politiek instabiel. In dit soort republieken hebben multinationals veel macht. Het begrip bananenrepubliek is voor het eerst gebruikt door de Amerikaanse schrijver William Sydney Porter (1862-1910), beter bekend als O. Henry, in het jaar 1904. In dat jaar publiceerde hij het boek Cabbages and Kings, wat letterlijk ‘Kolen en Koningen’ betekent. Dit boek werd in het Nederlands in 1964 uitgebracht als Trammelant in Bananenland, bij Uitgeverij Het Spectrum. In de Engelstalige versie komt deze passage voor:

“In the constitution of this small, maritime banana republic was a forgotten section that provided for the maintenance of a navy.”

William Porter woonde zelf zes maanden in Honduras, van de zomer van 1896 tot januari 1897. Waarschijnlijk heeft hij in die periode de term ‘banana republic’ bedacht. Het begrip bananenrepubliek is in het Nederlands vermoedelijk voor het eerst gebruikt op 11 oktober 1923, in een aankondiging van de film The Dictator van James Cruze in de Nieuwe Rotterdamsche Courant. Daar lezen we het volgende:

“Wat een film! Gevechten en sensationele avonturen in een Spaansche bananen-republiek, met een levenslustig jong Amerikaan en een knappe senorita als hoofdpersonen.”

Historische voorbeelden van bananenrepublieken

In Cabbages and Kings haalt O. Henry enkele Midden-Amerikaanse republieken aan waar grote Amerikaanse bananen- en fruitmultinationals, zoals Chiquita en Dole, veel invloed op de politiek hadden.

De belangrijkste Centraal-Amerikaanse landen waar O. Henry op doelde waren Honduras (als hét prototype bananenrepubliek), Panama, Guatemala, El Salvador en Nicaragua. In deze landen corrumpeerden grote bedrijven regelmatig de politiek en regering. Samuel Zemurray (1877-1961), directeur van Cuyamal Fruit Company (een voorloper van Chiquita) in Honduras, geldt als een van de belangrijkste ‘stichters’ van een bananenrepubliek. In Smithonian Magazine lezen we over deze bananen-magnaat:

“He was a calm, handsomely dressed gentleman who enjoyed the arts and hunting almost as much as he delighted in managing all aspects of the banana business.”

Al decennialang, in elk geval sinds de jaren 1980, wordt het woord bananenrepubliek ook toegepast op westerse landen zoals Ierland, Duitsland of Frankrijk, op momenten dat daar politieke corruptie dreigt of speelt.

Boek: Een kleine geschiedenis van de Nederlandse keuken – Jacques Meerman

Bronnen ▼