Historiek
Biografie van antirookmagiër en provovoorganger Robert Jasper Grootveld
Tijdens één van zijn vele conferences toonde cabaretier Freek de Jonge zijn onnavolgbare redeneertrant toen hij vertelde dat het aan één persoon te danken was dat de 20e eeuw niet aan Nederland voorbij was gegaan: Robert Jasper Grootveld. De Amsterdamse antirookmagiër, bedenker van het wittefietsenplan en voorganger van de vermaledijde provo’s droeg volgens De Jonge eigenhandig de verantwoordelijkheid voor de botsing tussen de rebellerende babyboomers en de gevestigde regenten tijdens de roerige jaren zestig. Dat was veel eer voor een man wiens naam velen niet meer kenden op het moment dat de cabaretier zijn voorstelling opvoerde. De onlangs verschenen biografie over Grootveld, geschreven door filosoof en socioloog Eric Duivenvoorden, is tegelijkertijd een ontkenning en een bevestiging van deze overdaad aan verering.
Robert Jasper Grootveld stond natuurlijk niet als vanzelf in het middelpunt van de belangstelling. Tijdens zijn jonge jaren experimenteerde hij al met verscheidene expressievormen. Zo kleedde hij zich al snel met vrouwenkleren. Op zoek naar bevestiging en als reactie op zijn moeilijke omgang met meisjes begaf hij zich al snel in homoseksuele contacten, die in de periode vlak na de oorlog het daglicht vanzelfsprekend niet konden verdragen. Grootveld werd een impulsief man; vandaag druk met het één, morgen alweer bezig met het ander. Vanaf het moment dat hij de arbeidsmarkt trachtte te betreden was het voor hem moeilijk om lange tijd een aanstelling aan te houden, druk als hij vaak was met zijn spontane acties. Verkleedpartijen, ‘ludieke’ acties, een roeitocht door de Amsterdamse grachten, niets was hem te dol, en toen hij na enige tijd begon te merken dat opmerkelijke acties de aandacht trokken nam hij een rigoureus besluit: hij wilde beroemd worden.
Zonder enige rode draad in zijn leven of een uitvalsbasis waar hij op terug kon vallen hield Grootveld zich met de ene maffe actie na de andere bezig. Het bracht hem telkens op mysterieuze wijze in de meest kolderieke toestanden, maar het introduceerde hem na enige tijd ook in gegoede artistieke kringen. Zo behoorden Wim Sonneveld, Gerard Reve, Simon Vinkeoog en Aat Veldhoen tijdens zijn leven voor korte of lange tijd tot zijn bekenden. Het stelde hem in staat telkens weer nieuwe wegen in te slaan en nieuwe initiatieven te ontplooien. Het verkopen van prenten voor kunstenaar Aat Veldhoen zette Grootveld aan tot het organiseren van zijn eerste ‘happening’ bij het Amsterdamse standbeeld ‘Het Lieverdje’. Het waren deze happenings die hem nationale roem zouden brengen, omdat ze binnen enkele maanden door de nieuwe provo-beweging als promotie- en rekruteringsplaats zouden worden gebruikt.
Van een dusdanig kleurrijk man kan alleen maar een kleurrijk boek geschreven worden. Wanneer Duivenvoorden, bekend van zijn geschiedenis van de kraakbeweging en de reconstructie van de ‘Kroningsrellen’, dan ook nog tekent voor de verwezenlijking daarvan, kan van tevoren al worden gezegd dat de tekst prima weg zal lezen. Duivenvoorden heeft dankbaar gebruik gemaakt van de onophoudelijke verteller die Grootveld is. In de categorie ‘kwartje erin, verhaal eruit’ weet de magiër telkens feilloos en met gevoel voor detail de meest fantastische en kolderieke verhalen uit zijn eigen leven op te dissen. Volgens Duivenvoorden konden deze epistels probleemloos in de biografie verwerkt worden, omdat deze later door anderen telkens bevestigd konden worden. Als lezer kun je daar natuurlijk niet anders dan genoegen mee nemen, maar bij het lezen van de tekst blijft het toch aan je knagen welke zaken nu wel en welke niet voor waarheid aangenomen kunnen worden.
Zoals gezegd kan ‘Magiër van een nieuwe tijd’ tweeledig worden opgevat. Het bevestigt de ‘performance artist’ die Grootveld was, met al zijn ludieke acties, opvallende symbolen en memorabele verhalen. Maar Grootveld was niet meer dan dat, een opvallende verschijning in het Amsterdamse straatbeeld. Hem kunnen geen revolutionaire invloeden worden toegeschreven. Duivenvoorden tracht ik zijn boek dan ook amper Grootveld echt in een tijdsbeeld te plaatsen, maar blijft hangen in de anekdotische geschiedenis. Zoals gezegd lezen teksten van Duivenvoorden altijd bijzonder prettig, maar dit gegeven toont toch het gebrek aan importantie van de figuur Grootveld. Een ongeschreven regel bij het schrijven van een biografie leert ons dat het historisch belang van de beschreven evenredig moet zijn met het aantal bladzijden dat zijn biografie in omvang groot mag zijn. 440 pagina’s is misschien wat te veel eer voor Grootveld.
