Een toren van schedels: Ćele-Kula in Servië

In Servië is een luguber monument te vinden. In de buurt van de stad Niš staat een toren die in 1809 werd opgebouwd uit schedels: Ćele-Kula. Turken maakten de toren om de Serven af te schrikken, maar tegenwoordig staat hij juist symbool voor Servisch nationalisme.

In 1809 was in Servië de Eerste Servische Opstand tegen het Ottomaanse Rijk in volle gang. Servische opstandelingen onder leiding van Miloje Petrović waren in de buurt van de stad Niš gelegerd. Om zich tegen aanvallen te beschermen, werden verschillende loopgraven aangelegd. Een daarvan stond onder leiding van Stevan Sinđelić.

Op 31 mei vielen de Ottomanen de loopgraaf aan. De verdedigingswerken zorgden er echter voor dat het verzet van Sinđelić succesvol was. De eerste vijf aanvallen werden afgeslagen, maar bij de zesde aanval slaagden de Ottomanen erin de loopgraaf binnen te dringen. Om deze te bereiken duwden ze de lijken naar voren en liepen de Serviërs onder de voet. Nabijgelegen Servische troepen konden niet te hulp komen door verwarring.

Toen Sinđelić zag dat de situatie onhoudbaar was, besloot hij dat gevangenschap geen optie was. De Serviër trok zijn pistool en schoot vervolgens op het kruitmagazijn. Door de explosie die volgden werden de verdedigingswerken opgeblazen. Naar schatting kwamen bij de slag 3.000 Servische rebellen en 6.000 Ottomaanse soldaten om het leven.

Afschrikking en wraak

De Turkse vizier van Niš, Hurshid Pasha, besloot als afschrikking om de schedels van de omgekomen opstandelingen te verwerken in een toren, die drie meter hoog werd en 952 schedels bevatte, in veertien rijen aan alle vier de zijden. Het werd Serviërs vervolgens verboden de schedels te verwijderen, maar in de loop der tijd verdwenen er wel steeds meer schedels uit de toren. De laatste Ottomaanse gouverneur, Mithad Pasha, haalde de schedels uit de toren, omdat zij de Serviërs geen angst inboezemden, maar juist een reden voor wraak gaven. De schedels werden begraven, maar nadat Niš weer door de Serviërs ingenomen was, werden de schedels teruggeplaatst.

Kapel

In 1833 deed de Franse dichter Alphonse de Lamartine verslag van de gebeurtenissen. Om de overgebleven schedels te beschermen werd er in 1982 een kapel om de schedeltoren heen gebouwd. Later werd deze kapel omgebouwd tot een toren ter ere van de omgekomen soldaten. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was er een militair ziekenhuis rondom de toren gevestigd. Tijdens bombardementen hierop werd de toren ook beschadigd. Tegenwoordig herinnert een buste van Stevan Sinđelić de bezoekers -jaarlijks tussen de 30.000 en 50.000 – die langskomen aan zijn bijzondere daad. Van de 952 schedels die oorspronkelijk werden aangebracht, zijn er tegenwoordig nog 58 over.