Charles Niellon’s bijdrage aan de Belgische onafhankelijkheid wordt in de meeste geschiedenisboeken nauwelijks vermeld. Toch valt zijn aandeel in het ontstaan van het jonge België niet te ontkennen. Redenen genoeg dus om een portret te schetsen van de man die door de sommigen bestempeld wordt als avonturier en door anderen beschouwd wordt als held:
Soldaat van Napoleon
De jonge Charles Niellon werd op 15 februari 1795 binnen een vrij welstellend gezin in het Franse Straatsburg geboren. Hoewel niets hem belette te studeren, was de lokroep van het avontuur te groot en nam hij op amper zeventienjarige leeftijd als vrijwilliger dienst in het keizerlijk leger van Napoleon. Na een korte opleiding kreeg hij zijn vuurdoop tijdens de Spaanse campagne in Catalonië. In het najaar van 1813 raakte Niellon in de Slag bij Leipzig gewond en werd hij door de troepen van tsaar Alexander I gevangen genomen. Het jaar daarop wist hij terug te keren naar Frankrijk en vocht vervolgens in juni 1815 mee in de Slag bij Waterloo. De veldslag zou het definitief einde inluiden van Napoleon’s hegemonie waarna met Lodewijk XVIII (1755-1824) de Bourbon-dynastie terug aan de macht kwam op de Franse troon.
Op de dool
Na het debacle van Napoleon’s ‘Grande Armée’ in Waterloo keerde Charles Niellon opnieuw terug naar Frankrijk. Na enkele omzwervingen nam hij in zijn geboortestreek om den brode dienst bij het Regiment Huzaren. Het Franse monarchistisch bewind lag hem echter niet en korte tijd nadien deserteerde Niellon en zocht hij zijn toevlucht in Brussel. Ook daar had hij het moeilijk om de eindjes aan elkaar te knopen en moest hij noodgedwongen allerlei baantjes en klussen aannemen om het hoofd boven water te houden.
Eind 1827 besloot Niellon zijn geluk weer te beproeven in Frankrijk. Deze keer ging het echt mis. Hij maakte speelschulden, schreef ongedekte schuldbrieven uit en moest uiteindelijk om aan vervolging te ontsnappen ijlings Frankrijk ontvluchten. Opnieuw zocht hij zijn heil in Brussel en vond er een baan als theaterhulpje. Zoals al snel zou blijken zouden onverwachte gebeurtenissen een drastische wending aan zijn leven geven…
Ten strijde voor de jonge Belgische Staat
In 1815 besloten de grote mogendheden met het Congres van Wenen om de staatkundige grenzen van Europa te hertekenen en werden de vroegere Zuidelijke Nederlanden bij de Verenigde Provincies aangehecht. De culturele, taalkundige en religieuze verschillen tussen beide landsdelen, samen met het autoritair bewind van de Nederlandse koning Willem I (1772-1843) die zich als een verlicht despoot opstelde riepen bij de bevolking in onze gewesten al vlug hevige weerstand op. De vijfentwintigste augustus 1830 was na de opvoering van de door Daniel Auber’s gecomponeerde opera ‘De Stomme van Portici’ de geest helemaal uit de fles en braken in Brussel hevige rellen uit tegen de Nederlandse overheersing en het onpopulaire beleid van Willem I.
Niellon die getuige was van het hele gebeuren, nam spontaan de leiding op zich van één van de in de haast opgeworpen barricades die mogelijke tegenacties van orangistisch gezinde aanhangers moesten verijdelen. Toen op 23 september een Hollandse legermacht Brussel binnenviel, nam Niellon die omwille van zijn kordate houding op de barricades door het revolutionair comité tot commandant van een groep patriotten was aangesteld, actief deel aan de gewapende strijd. Nadat het Hollandse leger zich na hevige gevechten uit Brussel had teruggetrokken, werd Niellon door het ‘Voorlopig Bewind’1 in het pas opgerichte Belgisch leger tot luitenant-kolonel benoemd en kreeg hij het bevel over een korps van een zevenhonderdtal vrijwilligers waarmee hij in oktober 1830 met succes de steden Lier en later Antwerpen wist te ontzetten. Het leverde de vroegere soldaat van Napoleon de rang van brigadegeneraal op…
Begin augustus 1831, met wat later de Tiendaagse Veldtocht zou genoemd worden, vielen Hollandse troepen opnieuw het pas onafhankelijk geworden België binnen. Algauw bleek dat de slecht bewapende en amper getrainde Belgische vrijkorpsen niet opgewassen waren tegen de goed geoliede Nederlandse oorlogsmachine. Niellon, inmiddels bevorderd tot generaal-majoor, wist echter toch op enkele strategische plaatsen weerstand te bieden, waardoor de opmars van het Hollands leger vertraagd werd en een Franse legermacht aangevoerd door maarschalk Gérard (1773-1852) tijdig ter hulp kon snellen. Willem I, die geen openlijk conflict wilde met Frankrijk, gebood zijn generaals de strijd te staken en de aftocht te blazen. België was gered…
Het verdere verhaal
Op het hoogtepunt van zijn aanzien haalde het verleden Charles Niellon echter in. Zijn desertie uit het Regiment Huzaren en de speelschulden die hij in zijn jonge jaren maakte, werden in de roddelpers breed uitgesmeerd. Niellon besloot dat hij onder die omstandigheden niet langer zijn taak als officier naar behoren kon vervullen en bood in januari 1833 zijn ontslag aan.
De zesentwintigste februari 1871 kwam Niellon totaal berooid te overlijden. De man die mede aan de wieg stond van het ontstaan van België kreeg zijn laatste rustplaats op het kerkhof van de Brusselse deelgemeente Laken.
Overzicht van boeken over de geschiedenis van België
1 – Het ‘Voorlopig Bewind’ was het patriottisch comité dat in de eerste dagen van de Belgische revolte het dagelijks bestuur waarnam en onder meer op vier oktober de onafhankelijkheid uitriep.
