Het groene huis met een glazen kap over zich heen op het voormalige kamp Westerbork is niet te missen. De woning van kampcommandant Albert Konrad Gemmeker (1904-1982) is sinds 2010 in het bezit van Herinneringscentrum Kamp Westerbork. Het is een van de weinig fysieke overblijfselen van het kamp. Als je het voormalig kampterrein bezoekt, zie je regelmatig bezoekers dicht tegen het glas staan om iets van het interieur van de woning te kunnen zien. Vanwege de slechte staat is de woning namelijk niet toegankelijk voor het publiek. Fotograaf en journalist Iris Verhoeven mocht toch een kijkje nemen en kreeg een rondleiding van Gerwin Schoonewille, die al twee jaar bezig is om de woning te consolideren.
‘Consolideren betekent dat je voorkomt dat het gebouw aftakelt’, zegt Schoonewille. Zijn bedrijf (Schoonewille Bouw & Restauratie) heeft de taak gekregen het laatste stukje fysieke kampgeschiedenis van Westerbork te bewaren voor de toekomst. ‘Als wij een maand later begonnen waren met de werkzaamheden, was het huis ingestort’, zegt Schoonewille. Via de achterdeur stapt hij het huis binnen.
De woning is in 1939 door de Rijksgebouwendienst gebouwd. Toen begon het kamp als Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork, voor de opvang van Joodse vluchtelingen uit Duitsland. In 1942 werd Westerbork onder de Duitse bezetting een doorgangskamp. De woning werd toen betrokken door kampcommandant Albert Konrad Gemmeker.
Het huis werd oorspronkelijk gebouwd als tijdelijke woning. Schoonewille:
‘Voor een tijdelijke woning was het een erg luxe huis. Het had zijn eigen rioleringssysteem, warm en koud water, een apart toilet, een verwarming en een lampjessysteem voor de bedienden.’
Via de hal loopt Schoonewille naar de woonkamer en de zitkamer. ‘In het huis zijn nogal wat nare feesten gehouden door de kampcommandant.’ Nu zijn beide kamers leeg en hangen stukken plafond los. Schoonewille en zijn mannen proberen het huis zoveel mogelijk in originele staat te houden. ‘Alleen de delen die te slecht zijn om te bewaren worden vervangen.’
Het is een bijzondere klus voor Schoonewille. ‘Elk huis heeft een ziel en een verhaal.’ Over de woning van kampcommandant Gemmeker is genoeg te vertellen, want achter elke ruimte schuilt weer een ander verhaal. Als we in de badkamer staan valt er een korte stilte. Schoonewille kijkt naar het bad en zegt:
‘Als Gemmeker in zijn bad lag, kon hij uitkijken op het kampterrein.’
Naast de badkamer heeft het huis nog drie slaapkamers, waar de bedden nog in staan. De rondleiding eindigt op zolder, waar nog een lamp aan een draadje hangt. Schoonewille trekt de deur achter zich dicht. Nog minstens een maand is hij bezig met het consolideren van de woning. ‘Het is een bijzondere klus.’ Wanneer hij buiten de glazen omheining is, staan weer verschillende bezoekers tegen het glas aan. ‘Waar kunnen we de foto’s bekijken? We zijn heel benieuwd hoe er de woning ervan binnenuit ziet’, vraagt een vrouwelijke bezoeker.
Het herinneringscentrum is van plan om een virtuele reconstructie van de commandantswoning te maken. De komende jaren wordt het gebouw zo in beeld gebracht dat het lijkt alsof de bezoeker er zelf doorheen loopt. Maar echt door de woning lopen, dat gaat niet gebeuren.
~ Iris Verhoeven – irisverhoeven.com
Lees ook: Kamp Westerbork – Nederlands concentratiekamp
Boek: Commandant van Westerbork. Albert Konrad Gemmeker
Meer foto’s van de commandantswoning:
