De executie van Mussolini’s schoonzoon Galeazzo Ciano

Als diplomaat en politicus ontpopte Galeazzo Ciano zich niet alleen tot één van de belangrijkste sleutelfiguren in de fascistische regering van Benito Mussolini, maar was hij tevens de man die de dictator die ook zijn schoonvader was, mede ten val bracht. Het relaas:

Jeugd en carrière

Galeazzo Ciano, graaf van Cortellazzo en Buccari, werd op 18 maart 1903 geboren in de Toscaanse havenstad Livorno. Na zijn middelbare school begon hij aan een opleiding tot diplomaat en trad net als zijn vader, vice-admiraal Constanzo Ciano, toe tot het PNF, de “Partito Nationale Fascista” van Benito Mussolini. In oktober 1922 plaatste hij zich in de kijker door deel te nemen aan de Mars op Rome die de PNF aan de macht bracht. Toen hij eind 1929 kennis maakte met Mussolini’s oudste dochter Edda (1910-1995) rees zijn ster snel binnen de fascistische partij. Tussen Edda en hem klikte het en in april 1930 volgde een huwelijk dat bezegeld zou worden met drie kinderen. Nog datzelfde jaar werd Ciano aangesteld als consul in Shanghai waar op 1 oktober 1931 zijn eerste zoon Fabrizio werd geboren.

Begin 1932 keerde hij terug naar Italië en werd er benoemd tot secretaris van de Italiaanse ambassade in het Vaticaan. Kort daarna werd hij op voordracht van zijn schoonvader lid van de Fascistische Grote Raad, het opperste bestuursorgaan van de PNF. In oktober 1935 nam Ciano deel aan de Italiaanse veldtocht in Abessinië om na afloop minister van Buitenlandse Zaken te worden. Het was in die hoedanigheid dat hij in opdracht van Mussolini op 22 mei 1939 het zogenaamd Staalpact of alliantieverdrag ondertekende met zijn Duitse collega Joachim von Ribbentrop waarbij beide landen elkaar in een geheim protocol militaire en economische bijstand beloofden. Ciano vond het verdrag maar niets en stak tot grote ergernis van zijn schoonvader zijn mening niet onder stoelen of banken. Het zou het begin worden van een vertrouwensbreuk tussen beiden…

De oorlogsjaren

Toen Adolf Hitler in september 1939 Polen binnenviel en daarmee het begin inluidde van de Tweede Wereldoorlog, hield Italië zich aanvankelijk afzijdig van het oorlogsgebeuren. Pas nadat de Duitsers in mei 1940 met succes de Lage Landen waren binnengevallen en aan hun verdere opmars richting Frankrijk begonnen ging ook Italië deelnemen aan de strijd.

In de zomer van 1940 stond Hitler zowat op het toppunt van zijn macht. Mussolini die met lede ogen de opeenvolgende overwinningen van de Duitsers had aanschouwd, besloot dat Italië niet langer een tweederangs rol mocht spelen en zich eveneens moest uitten als een te duchten militaire mogendheid. Niet verwonderlijk dus dat in oktober 1940 op bevel van Mussolini dan ook een Italiaans legercontingent onder leiding van generaal Giovanni Messe Griekenland binnentrok. In het begin boekte Messe enkele overwinningen op de troepen van de Griekse generaal Alexandros Papagos. Daar kwam echter algauw verandering in toen de eerste wintermaanden aanbraken en de Italiaanse divisies tot over de Albanese grens werden teruggedreven. Hitler zag hierdoor plots zijn zuidflank bedreigd en kon niet anders dan te hulp snellen. Vrij vlug dwong het Duitse 2de leger onder commando van generaal Maximilian von Weichs de Grieken tot overgave en eind april 1941 was de bezetting van het Griekse vasteland een feit.

Ondertussen had Mussolini ook zijn aandacht gericht op Brits-Egypte. Een aanzienlijke Italiaanse legermacht van ongeveer 200.000 man onder leiding van maarschalk Rodolfo Graziani moest vanuit Libië de in Egypte gestationeerde Britse troepen aanvallen. In eerste instantie verliep alles volgens plan. Graziani’s troepen slaagden erin de stad Sidi Barrani in te nemen waarmee ze zowat honderd kilometer op Egyptisch grondgebied waren doorgedrongen. Daar stokte evenwel het offensief en dienden de Italiaanse soldaten zich halsoverkop terug te trekken op hun vroegere stellingen in Tobroek. Even dreigde het ook daar nog mis te lopen toen Graziani maar ternauwernood een Britse omsingeling wist te vermijden dankzij de tussenkomst van Rommels Afrikakorps. In 1942 zouden Italië en Duitsland opnieuw Egypte binnenvallen maar uiteindelijk bij El Alamein verslagen worden. Enige tijd later na Graziani’s debacle moest het Italiaans leger ook de Franse Noord-Afrikaanse kolonie Tunesië prijsgeven. Die opeenvolgende weinig glorieuze veldtochten veroorzaakten bij veel Italianen een malaise en sommigen, waaronder ook Ciano, vroegen zich zelfs openlijk af of een deelname aan de oorlog samen met Duitsland wel zo een goed idee was geweest.

Het verdere verhaal

Toen in juli 1943 de geallieerden Sicilië binnenvielen en vervolgens aan hun opmars naar Rome begonnen kwam in allerijl de Fascistische Grote Raad bijeen. Tijdens een tumultueuze zitting stemde Ciano voor een motie om Mussolini als regeringsleider af te zetten. De volgende dag werd Mussolini gearresteerd en gevankelijk overgebracht naar een hotel te Gran Sasso in de Abruzzen. Kort daarna volgden de gebeurtenissen elkaar in rap tempo op. Italië verklaarde bij monde van de door koning Victor Emanuel III nieuw aangestelde premier Pietro Badoglio Duitsland de oorlog en op 12 september werd Mussolini door Duitse parachutisten uit zijn gevangenis bevrijd en naar Berlijn overgevlogen. Enkele dagen later riep Mussolini met de steun van de Duitsers in het noorden van Italië de “Italiaanse Sociale Republiek” uit.

Zinnend op wraak voor wat hem was aangedaan liet hij Ciano samen met de andere leden van de Fascistische Grote Raad die voor zijn afzetting hadden gestemd arresteren en wegens hoogverraad aanklagen. Na een schijnproces werden allen, ook Ciano, op 10 januari 1944 schuldig bevonden en ter dood veroordeeld. Ondanks de smeekbeden van Edda aan haar vader om het leven van haar man te sparen bleef Mussolini onvermurwbaar en de volgende dag werd Ciano in het fort van San Procolo in Verona geëxecuteerd. Zijn stoffelijk overschot kreeg een laatste rustplaats op het “Cimetero della Purificazione” van zijn geboortestad Livorno.

Ook interessant: Benito Mussolini (1883-1945): “Il Duce”, dictator van Italië
…of: De Italiaanse bezetting van Albanië (1939-1943)