De stropdas – Een Kroatische uitvinding, of toch niet?

De stropdas is een netjes gevouwen lapje stof, dat veel mannen dragen op formele gelegenheden, in combinatie met een pak of kostuum. Wie heeft dit unieke modeaccessoire eigenlijk uitgevonden? En waarom werd deze uitvinding zo’n succes?

Een uitvinding uit de zeventiende eeuw

De hedendaagse stropdas is terug te voeren op de zeventiende eeuw. Hoewel er ook al in de Oudheid mensen waren die een stoflap om hun nek droegen – er zijn aanwijzingen dat de Romeinen dit deden – is de moderne stropdas een latere uitvinding en in de vroegmoderne tijd ontwikkeld. Kroatische huursoldaten die tijdens de Dertigjarige Oorlog (1618-1648) dienst deden in het leger van de Franse koning Lodewijk XIII en zijn opvolger Lodewijk XIV droegen de vroegst bekende stropdassen. Het betrof halsdoeken van geknoopt linnen, die door de Fransen aangeduid werden als ‘cravate’ (wat zoveel betekent als ‘Kroatische das’). Vanuit Frankrijk waaide de cravate uit over de rest van Europa. Al snel bleek de cravate populair te zijn onder de Europese aristocratie.

De Kroatische das was voornamelijk functioneel bedoeld, om het uniform dicht te kunnen knopen, maar hij bleek ook een decoratieve functie te hebben. De modegevoelige Fransen vonden deze vroege stropdas, die indertijd meer op een vlinderdas leek, prachtig. Hierop besloot koning Lodewijk XIII de cravate zelfs verplicht te maken tijdens koninklijke samenkomsten en feesten.

Kroatische oorsprong of ouder?

Er doen verscheidene speculaties de ronde over hoe de Kroaten aan dit versiersel kwamen. Er zijn theorieën dat zij dit idee ontleenden aan Romeinse senatoren of overnamen van de Perzen of Chinezen. Ook is bekend dat de Noormannen een soort ‘stropdassen’ gebruikten. Zij deden een touw rond de nek van mannelijke gevangenen, als teken dat zij zich dienden te onderwerpen aan hun gezag.

Na de Industriële Revolutie: een langere stropdas

De cravate leek oorspronkelijk niet heel erg op de moderne stropdas. Hij was een stuk korter. Na de Industriële Revolutie werden de cravates langer en smaller. Ook werd een viertal knopen ontwikkeld om de das goed te kunnen stroppen.

Een van de eerste echt populaire stropdassen was rond 1700 de ‘Steinkirk’. Dit was een smalle stropdas, die vernoemd was naar de Slag bij Steenkerke (1692) en zowel door heren als dames, met name door Fransen, gedragen werd. Daarna was het de beurt aan de zogenoemde ‘Stock Tie’, een soort leren halsband die onder meerdoor militairen gedragen werd. De band hielp hen het hoofd omhoog te houden en beschermende tegelijk de kwetsbare hals.

De ‘macaroni’s’ maken de cravate wederom populair

Een bekende groep kunstzinnige Engelse reizigers, de ‘macaroni’s’, een soort modebewuste dandy’s uit de elite, zorgen er rond 1790 voor dat de aloude cravates weer in de mode raakten. Tijdens hun reizen naar Italië en Frankrijk namen deze Engelsmannen de cravate mee terug en maakten die weer populair.

In het interbellum, tussen 1918 en 1945, maakte een New Yorkse dassenmaker de stropdassen elastischer. In deze tijd raakten ook gestreepte stropdassen in de mode. Vlak na de Tweede Wereldoorlog ontstond de zogeheten ‘Bold Look’, een soort brede stropdassen die soms wel 13 centimeter breed waren. In de jaren vijftig en zestig werden de dassen echter weer een stuk dunner en maakten onder meer The Beatles de smalle stropdas populair.

Wie tegenwoordig een stropdas zoekt heeft enom veel keuze. Van de traditionele stropdassen van vroeger tot de ‘foute’ stropdassen die in de jaren 1990 populair waren: er is voor elk wat wils op stropdasgebied!

De Kroaten vieren overigens jaarlijks nog steeds ‘hun’ uitvinding. 18 oktober geldt in Kroatië namelijk als Nationale Cravat Dag.

Boek: Kleding door de eeuwen heen

Bronnen ▼