De vogel aan wie we het werkwoord ‘jinxen’ danken

Het werkwoord ‘jinxen’ wordt gebruikt om aan te geven dat onheil afgeroepen wordt door over een bepaald onderwerp te praten. Wie bijvoorbeeld deelneemt aan een belangrijke sportwedstrijd en vooraf spreekt over een blessure die eventueel roet in het eten kan gooien, tart dan als het ware het noodlot. Over de blessure spreken zou ongeluk brengen. De persoon in kwestie is de situatie aan het jinxen. Waar komt dit werkwoord eigenlijk vandaan?

Het werkwoord jinxen is afgeleid van het Engelse to jinx, dat iets betekent als ‘ongeluk brengen, onheil afroepen, beheksen, betoveren. Het wordt vaak in informele en bijgelovige contexten gebruikt. Ook als iets heel positief wordt benoemd, gelooft men soms dat dit ‘gevaarlijk’ kan zijn en het goede hierdoor kan omslaan in iets negatiefs.

Een vogel en een nimf

In de folklore is een jinx (of jynx) een vloek die gebruikt kan worden om ongeluk en onheil aan te trekken. Dit woord is volgens veel taalkundigen afgeleid van een vogel die wij vooral kennen als de draaihals. De wetenschappelijke naam van het beestje uit de spechtenfamilie luidt: jynx torquilla. Het diertje komt ook in onze contreien voor maar laat zich niet zo snel zien. Bijzonder is dat de vogel zijn nek kan strekken en zijn kop 180 graden in elke richting kan draaien. De Oude Grieken en Romeinen kenden de vogel vanwege dit bijzondere gedrag magische krachten toe.

De vogel zelf is vernoemd naar een Arcadische nimf uit de Griekse mythologie: Iynx. Deze dochter van de god Pan en bergnimf Echo betoverde op een dag de oppergod Zeus waardoor deze verliefd werd op de nimf Io. De echtgenote van de god, Hera, was hier zo verbolgen over dat ze Iynx in een vogel veranderde. En ook Io moest eraan geloven. Zij moest door toedoen van de jaloerse Hera de rest van haar leven slijten als koe.

Bronnen ▼