Jona Lendering
Het bovenstaande voorwerp is een loden plaatje met een tekst die, ondanks een stukje dat niet helemaal leesbaar is, weinig aan duidelijkheid te wensen overlaat.
“Ik vervloek Panfilon, alles waarop Panfilon hoopt en al zijn daden; en ook vervloek ik Thoukleides, alles waarop Thoukleides hoopt en al zijn daden. Ik, Syros, … en jij zult in je waanvoorstellingen bezeten zijn door Hermes.”
Klare taal. Het gaat nog even door op de andere zijde:
“Ik vervloek Ofilion en Ofilima en Olympos en Pistia en Magas en Proton en Kados, Thoukleides en Melana, en Komon en Bakchis en Kittos. Van al die mannen en vrouwen vervloek ik verder alles wat ze wensen – zowel dat wat ze van de goden vragen als dat wat ze van de heroën vragen – en al hun bezigheden. Dit alles zeg ik bij Hermes Katochos, de god die mensen slaat met waanzin, en bij Hekate en Gaia, bij alle goden en bij de moeder van de goden.”
Vooroordeel
De tekst is gegrift op een loden plaatje, opgerold en vervolgens met een dikke spijker ergens aan vast geboord. Magische rituelen als deze behoorden net zo goed bij de Griekse godsdienst als de cultus voor de Olympisch goden, maar ze zijn veel minder goed bekend. De hele negentiende en vroege twintigste eeuw bestudeerde men de klassieke Oudheid als iets voorbeeldigs, waarin dit soort occulte praktijken domweg niet pasten. Dus werd het genegeerd.
Het vooroordeel is er nog altijd: je zou ze de kost moeten geven die menen dat er met de Grieken echt iets rationelers, iets humaners ontstond, dat nieuw was in een wereld die tot dan was gedomineerd door het mystieke, obscurantistische Midden-Oosten. Die tegenstelling is volstrekt onhoudbaar, zoals blijkt uit – aan de Griekse zijde – vloektabletjes en magische papyri en – aan de oud-oosterse zijde – de vér gevorderde wiskunde en sterrenkunde. De Münchense Antikensammlung heeft er goed aan gedaan dit voorwerp op een opvallende plek tentoon te stellen, temeer omdat de oudheidkundige collecties aan de Königsplatz eigenlijk bedoeld waren om uit te dragen hoe uniek en voorbeeldig de Grieken wel niet geweest waren.
