Dolly, het eerste gekloonde schaap

Op 5 juli 1996 kwam het allereerste gekloonde schaap ter wereld. De geboorte van het schaap, dat de naam Dolly kreeg, werd in februari van het jaar daarop wereldkundig gemaakt door onderzoekers van het Roslin Institute in Schotland. Toen verscheen ook een wetenschappelijk artikel in het blad Nature. Het schaap was in een klap wereldnieuws.

De geboorte van Dolly, tevens de eerste kloon van een volwassen zoogdier, maakte de tongen flink los. Terwijl men lange tijd had aangenomen dat volwassen zoogdieren niet konden worden gekloond, was nu aangetoond dat dit wel degelijk kon. Lang niet iedereen was echter blij met het nieuws. Zo waren er bijvoorbeeld mensen die zich vroegen af of de wetenschappelijke doorbraak ervoor zou zorgen dat ook volwassen mensen binnenkort zouden worden gekloond. En zou dat dan wel ethisch verantwoord zijn?

Dat de theorie van het klonen vaak weerbarstiger is dan de praktijk, bleek ook in het geval van Dolly. Onderzoekers van het Schotse Roslin Institute deden 277 kloonpogingen, met negenentwintig embryo’s als resultaat. Die embryo’s werden allemaal in een ooi (vrouwtjesschaap) geplaatst, maar slechts drie ervan groeiden uit tot lammetjes. En slechts één lammetje overleefde de geboorte: Dolly. De wetenschappers vernoemden het kloondier naar country-zangeres Dolly Parton, naar eigen zeggen omdat ze ‘geen indrukwekkender paar melkklieren’ konden bedenken dan die van Amerikaanse artieste.

Het beroemde laboratoriumschaap ontstond uit genetisch materiaal uit de melkkliercel van een al overleden schaap. Feitelijk had het dier dus drie moeders. Eén leverde haar eicel, een ander het dna en de derde fungeerde als draagmoeder. Slechts een van deze dieren was echter ook genetisch aan haar verwant. De techniek waarmee waarmee Dolly werd “gecreëerd” kwam later bekend te staan als de somatische celkerntransfer.

Lang leefde Dolly niet. Na zes jaren liet een dierenarts haar inslapen omdat ze leed aan een longontsteking en bovendien veel last had van artrose. Onderzoekers vreesden enige tijd dat gekloonde dieren sneller zouden verouderen dan normaal en meer gezondheidsproblemen zouden ontwikkelen, maar inmiddels zijn er veel voorbeelden bekend van gekloonde dieren die relatief gezond oud worden. Wel zijn er veel pogingen nodig om een embryo te maken en gaat het vrij vaak mis bij de zwangerschap of vlak na de geboorte. Dieren die het redden, blijven echter relatief gezond, zo bleek uit onderzoek in 2016.

Huisdieren klonen

In China slaagden onderzoekers er in 2018 verder in om in een laboratorium twee genetisch identieke java-aapjes ter wereld te laten komen. De aapjes, genaamd Zhong Zhong en Hua Hua, zijn een exact kopie van een volwassen aapje waarvan lichaamscellen werden afgenomen.

Uitgestorven dieren

Enkele jaren geleden lukte het Amerikaanse wetenschappers om met behulp van kloontechnologie een zwartvoetbunzing ter wereld te brengen. Bijzonder, aangezien dat dier al dertig jaar was uitgestorven. Het dier, Elizabeth Ann genoemd, is de kloon van een in het wild gevangen zwartvoetbunzing waarvan de cellen in 1988 werden ingevroren en bewaard. Een tamme fret fungeerde als draagmoeder.

Het klonen van mensen

Het klonen van mensen ligt nog altijd zeer gevoelig. Hoewel het technisch inmiddels in principe mogelijk lijkt om genetische kopieën van mensen te maken, gebeurt dit vanwege ethische bezwaren (nog) niet. Alleen al het kweken van menselijke embryocellen stamcelonderzoek ligt zeer gevoelig en is in veel landen, waaronder Nederland, niet toegestaan. De Embryowet van 2002 zegt daarover:

“Het is verboden handelingen met geslachtscellen of embryo’s te verrichten met het oogmerk van de geboorte van genetisch identieke menselijke individuen.”

Bronnen ▼