Een geheime operatie voor een generaal, met grote gevolgen

‘The Guardian’ rekende onlangs Santa Cruz de Tenerife tot de top vijf van plaatsen op onze aardbol waar men het meest aangenaam kan vertoeven. Met haar vele pastelkleurige Belle-Epoquehuizen heeft het stadje een uitgesproken exotische charme, aldus de Britse krant. Wie te weinig tijd heeft om deze te bezichtigen zou op zijn minst het futuristische auditorium moeten bezoeken, dat dankzij zijn bijzondere vorm aan een versteende vogel doet denken. Daarmee geldt het als het modernste bouwwerk van de Canarische Eilanden. Maar in deze bezienswaardige stad vond in 1936 ook een gebeurtenis plaats die het lot van Spanje bepaald heeft en waarin een avontuurlijke piloot een sleutelrol vervulde: Cecil Bebb (1905-2002).

Cecil Bebb was een piloot die reclamevluchten maakte en voor een onderneming werkte die luchtshows organiseerde, waarvoor in het Engeland van de jaren twintig veel belangstelling bestond. Later trad hij als luchtvaartexpert in dienst van een bedrijf in de buurt van Londen. Bebb was een eersteklaspiloot die privévluchten verzorgde voor vips die er de voorkeur aan gaven om zich zonder publieke belangstelling te verplaatsen, zoals danseres Josephine Baker (1906-1975) en regisseur Douglas Fairbanks (1883-1939).

Begin 1936 werd hij in Engeland door twee Spanjaarden benaderd die een vlucht wilden boeken voor een geheimzinnig personage. Het geld voor de vlucht, tweeduizend pond Sterling, werd hem overhandigd door Luis Bolin (1894-1969), correspondent van de conservatieve en koningsgezinde krant ABC, en diens vriend Juan de la Cierva (1895-1936), een vliegtuigontwerper die een voorloper van de helikopter bouwde. Beide mannen waren actief voor een groep samenzweerders met duistere bedoelingen.

Staatsgreep

Bebb was een avonturier die deze opdracht gretig aannam. De consequentie dat er een oorlog uit voort zou kunnen komen liet hem koud omdat het niet zijn eigen land betrof. Hij zag het gewoon als een volgende episode in zijn turbulente leven, namelijk die van huursoldaat. Hij wist enkel wat Bolin en De la Cierva hem verteld hadden, namelijk dat hij in het geheim iemand moest vervoeren die betrokken was bij een samenzwering tegen de Spaanse regering. In feite ging het echter om een staatsgreep. De persoon in kwestie betrof de in Santa Cruz gestationeerde militair bevelhebber generaal Franco (1892-1975), die door zijn successen in de Rifoorlog (1920-1926) groot aanzien had verworven. Na het uitroepen van de Tweede Spaanse Republiek in 1931 hield de ultraconservatieve generaal zich aanvankelijk onpartijdig. Na de verkiezingsoverwinning van het Volksfront in februari 1936 moest hij echter het veld ruimen en werd hij overgeplaatst naar de Canarische Eilanden, een buitenpost. Aan het begin van die zomer werd hij door de samenzweerders belast met het commando over de in Marokko gestationeerde opstandige troepen die de Volksfrontregering ten val moesten brengen. Franco wist dat zijn toekomst op het spel stond. De nieuwe Volksfrontregering had in feite een einde gemaakt aan zijn carrière, wat hem er toe deed besluiten om deel te nemen aan de staatsgreep.

Op 11 juli 1936 vertrok het vliegtuig van Cecill Bebb vanaf Croydon richting de Canarische Eilanden. Vanwege het slechte weer was hij echter genoodzaakt om een tussenlanding te maken in Biaritz. Na verdere tussenlandingen in Porto, Lissabon en Casablanca kwam hij uiteindelijk op 14 juli aan op Gando, de luchthaven van Gran Canaria. Daar wachtte hij in een hotel op zijn geheimzinnige passagier. Om het geheel als een toeristische reis te doen voorkomen liet hij zich vergezellen door een zekere Major Hugh Pollard (1888-1966) en twee jongedames, waarvan één diens dochter was. Cecil Bebb was in deze aangelegenheid enkel de piloot. Banden met de Britse geheime dienst had hij niet. Die banden had Major Pollard echter wel, zonder dat Bebb daarvan op de hoogte was. De MI6-major was aanwezig geweest bij de Rifoorlog, sprak vloeiend Spaans en gold als ‘man of action’ binnen het ‘British Empire’. Deze man was het werkelijke brein achter de hele operatie.

De Spaanse republikeinen die de monarchie ten val hadden gebracht waren de Britse regering al lang een doorn in het oog. De generale staf, de geheime dienst en de Britse economische elite zagen het liefst een ultraconservatieve regering opnieuw aan de macht komen in Spanje. Sommigen hadden er zelfs geen moeite mee als dat een militaire dictatuur zou zijn of wanneer de monarchie hersteld zou worden.

Een pion

Werd Cecil Bebb door Major Pollard voor zijn karretje gespannen of wist hij meer dan hij later heeft willen toegeven? Op 18 juli 1936 ontving hij generaal Franco aan boord van zijn toestel. Beide mannen gaven elkaar een hand zonder een woord te wisselen. Bebb sprak geen woord Spaans, de generaal geen woord Engels. Na een tussenstop in Casablanca vlogen ze op 19 juli door naar Tétuan. Daar nam Bebb afscheid van Franco, die daarna de hoofdrolspeler werd in de Spaanse Burgeroorlog. Zijn vliegtuig werd nogmaals gecharterd, maar dan voor het vervoer van minder hooggeplaatste opstandelingen naar Italië en Duitsland om daar steun te verwerven voor de nationalistische oorlogsvoering. Op deze wijze heeft Bebb het lot van Spanje mede bepaald. Misschien was hij slechts een pion op het schaakbord, maar het is zeker dat hij sympathiseerde met de opstandelingen.

Net zoals Pollard werd hij achteraf meermaals door Franco voor zijn verdiensten gedecoreerd, zoals met de Imperiale Orde van het ‘Juk en de Pijlen’, die ook Hitler en Mussolini ontvingen. Hij heeft later nooit spijt betuigd, terwijl de oorlog toch een grote tragedie was die honderdduizenden het leven kostte, een enorme verwoesting veroorzaakte en het begin van de Franco-dictatuur inluidde, waarvan de last nog altijd op het land drukt.