In de Griekse mythologie is Eros de zoon van Aphrodite en Ares. Hij is de god van de liefde, de seksuele begeerte en het verlangen naar schoonheid. Het Romeinse equivalent van de god is Cupido, ook wel Amor genoemd.
Eros is een bijzondere god. Hij heeft helemaal geen zin om op te groeien. Hij blijft liever kind. In de kunst wordt Eros dan ook vaak afgebeeld als kind. Zijn moeder Aphrodite is er niet blij mee dat haar zoon een klein, ondeugend jongetje blijft en roept daarom de hulp in van Themis, de godin van de wijsheid. Deze vertelt Aphrodite dat haar zoon alleen zal groeien als hij een broer of zus heeft, die hem ook liefde terug kan geven. Als Eros een broer heeft, Anteros (de god van de wederliefde), ontgroeit hij inderdaad zijn kindertijd. De god Anteros straft mensen die liefde krijgen, maar geen liefde teruggeven.
Eros en Psyche
De god Eros komt voor in verschillende mythologische verhalen. Het bekendst is het verhaal waarin de god er door zijn moeder op uit wordt gestuurd om een beeldschoon meisje te doden. Aphrodite is namelijk stikjaloers op het mooie meisje, genaamd Psyche (de personificatie van de ziel). Als Eros ’s nachts naar het paleis reist om zijn opdracht uit te voeren, ziet hij het door de maan verlichte gezicht van het beeldschone meisje. Eros is op slag verliefd en kan het niet over zijn hart verkrijgen Psyche te doden.
Woedend besluit Aphrodite om Psyche dan maar te kwellen met vreselijke pijnen. Deze worden zo erg dat de ongelukkige Psyche besluit zich van het leven te beroven door zich vanaf een van de paleismuren naar beneden te laten storten. Eros heeft haar echter gevolgd en vraagt Zephyros, de god van de westenwind, haar te redden. Zephyros zorgt er inderdaad voor dat Psyche niet te pletter valt. Hij brengt haar naar een prachtig paleis op een ver eiland. ’s Nachts bezoekt Eros haar daar. Hij vraagt haar de zijne te worden, maar stelt wel één voorwaarde: Psyche mag zijn gezicht nooit zien. Ziet ze het toch, dan zal de god haar voor altijd verlaten. Psyche stemt toe en lange tijd leven de twee samen, zonder dat Eros ooit zijn gezicht laat zien.
Op een dag vraagt Psyche of haar zussen op bezoek mogen komen. Eros stemt toe. De zussen maken echter een einde aan het liefdessprookje. Jaloers maken ze Psyche wijs dat Eros het gezicht van een monster heeft en dat zij hem daarom niet mag zien. Ze halen haar over een olielampje bij het bed te zetten en een dolk onder haar kussen te leggen. Als ze het gezicht van Eros ziet en hij blijkt inderdaad een monster te zijn, kan ze hem gelijk vermoorden. Psyche ontsteekt ’s nachts het licht en bekijkt het gezicht van haar geliefde. In plaats van een monster blijkt hij een prachtige jongeman te zijn. Eros ontwaakt en verlaat zijn geliefde.
Ontredderd besluit Psyche zich opnieuw van het leven te beroven. Dit keer probeert ze zichzelf te verdrinken. De stroomgod steekt hier echter een stokje voor en brengt Eros’ geliefde weer veilig aan land. Daar blijft ze zoeken naar haar geliefde. Als de godin Demeter op een dag het treurige verhaal van Psyche hoort, snapt ze dat het schone meisje op zoek is naar Eros. Ze raadt Psyche daarop aan in dienst te treden van Aphrodite. In de hoop dat ze haar geliefde eindelijk weer kan ontmoeten, besluit Psyche dit advies op te volgen. Haar wrokkige schoonmoeder besluit haar vervolgens echter allerlei onmogelijke opdrachten te laten uitvoeren. Als laatste krijgt ze opdracht de onderwereld te betreden om een potje zalf van Persephone te verkrijgen. Dit lukt, maar als Psyche besluit het potje open te maken, komt daar Hypnos uit tevoorschijn. Psyche zakt weg. Op dat moment komt Eros overvliegen. Hij realiseert zich dan wat hij zijn geliefde heeft aangedaan. Eros vecht met Hypnos om deze terug te dringen in het kleine potje en wekt vervolgens Psyche met een tedere kus op de mond.
Eros vliegt vervolgens met zijn geliefde naar de Olympus waar hij met haar trouwt.
Andere tradities
In een oudere traditie was Eros overigens niet de zoon van Aphrodite en Ares, maar meer een soort oerkracht uit de tijd vóór de Olympische goden. Volgens de dichter Hesiodus kwam hij als een liefdeskracht in het begin der tijden tot leven, gelijktijdig met Gaea (de aarde) en Tartarus (de onderwereld). Volgens weer een andere lezing zou de aarde zijn ontstaan uit de vereniging van Eros en Chaos.
Boeken: Goden, monsters en helden – De mythologie van de oude Grieken
