Op moderne begraafplaatsen zie je wel eens portretjes op grafzerken. Niet dat ik heel vaak op begraafplaatsen te vinden ben, maar als ik er eens rondwandel en zo’n portretje zie, moet ik altijd denken aan de beroemde Fajoemportretten.
In de eerste eeuwen na Christus werden in de Romeins-Egyptische stad Fajoem op kleine houten paneeltjes honderden portretten gemaakt van overledenen. Deze portretten werden, als een soort funerair artefact, op de mummies van de overledenen gelegd. Het was niet de bedoeling dat de portretjes ooit nog gezien werden, maar tegenwoordig zijn ze desondanks wereldberoemd. In de loop der tijd zijn er ongeveer duizend van zulke mummieportretten gevonden en ze zijn uitvoerig onderzocht.
De verf blijkt met verschillende pigmenten, hete bijenwas en hars vermengd te zijn. Deze encaustische schildertechniek zorgde voor een transparant effect en een helder kleurenpalet. Mede door de droge hitte inherent aan de omliggende woestijn zijn de kleuren op de Fayoum-portretten nog altijd zeer helder.
De portretjes hebben duidelijk Romeinse, Byzantijnse en Koptische invloeden. Onderzoek heeft aangetoond dat de meeste mensen die op de paneeltjes zijn afbeeld vrij onbelangrijk waren. Wie belangrijk was, werd in dit gebied doorgaans namelijk volgens de Romeinse traditie begraven, in een sarcofaag en zonder portret. De geportretteerden zijn over het algemeen vrij jong.
Vermoedelijk overleden de geportretteerden op jonge leeftijd door ziekten, maar daarvan is op de paneeltjes eigenlijk niks te zien. De personen ogen vrij vitaal. Mogelijk hebben de makers ervoor gekozen (of de opdracht gekregen) de overledenen af te beelden zoals ze er in goede gezondheid uitzagen.
Bekijk hieronder een aantal van de Fajoemportretten
