In veel naslagwerken over de Belgische monarchie wordt de figuur van Filips, de vergeten prins die nooit koning werd, nauwelijks belicht. Ofschoon hij nooit een grote rol van betekenis heeft gehad in de geschiedenis van het land, kan hij toch beschouwd worden als de stamvader van alle Belgische koningen die na de dood van Leopold II over België regeerden. Redenen genoeg om één en ander onder de loep te nemen:
Een biografie
Filips, aan wie de dynastieke titel van ‘Graaf van Vlaanderen’1 was toegekend, vervoegde al op jonge leeftijd de Koninklijke Militaire School om er een officiersopleiding te volgen. Hij studeerde er in 1846 af als onderluitenant en klom de daarop volgende jaren op tot de graad van luitenant-generaal. In 1863 weigerde hij, net zoals zijn vader voorheen, de Griekse troon te aanvaarden, evenals de hem enige tijd later aangeboden kroon van Roemenië.
Op 25 april 1867 trouwde Filips in Berlijn met de Duitse prinses Maria Louise van Hogenzollern-Sigmaren (1845-1912). Het echtpaar vestigde zich korte tijd nadien in Brussel en, hoewel het zoals vaak gebruikelijk in koninklijke kringen een gearrangeerd huwelijk betrof, kregen ze samen vijf kinderen: Boudewijn (1869), de tweelingzussen Henriette en Josephine Marie (1870), Josephine Caroline (1872) en Albert (1875).
Toen in juli 1870 de Frans-Duitse Oorlog uitbrak, liet de toenmalige Eerste minister Jules d’Anethan (1803-1888) uit vrees voor een mogelijke schending van België’s neutraliteit het leger in verhoogde staat van paraatheid brengen. Filips kreeg het bevel toevertrouwd over het 2de Legerkorps dat tijdens de duur van het conflict verkennings- en observatieopdrachten uitvoerde aan de Frans-Belgische grens.
Na de Frans-Duitse krachtmeting keerde Filips terug naar zijn paleis op de hoek van de Regentschapsstraat in Brussel waar hij zich ten volle wijdde aan zijn passie, het verzamelen van boeken. Tijdens zijn leven vergaarde de prins een enorm aantel boekwerken en bezat daarmee veruit de grootste privébibliotheek van het land.
De dood van een kroonprins
Intussen was na het overlijden van Leopold I, Filips oudere broer Leopold II koning der Belgen geworden. Diens enige zoon en troonopvolger, Leopold Ferdinand, kwam evenwel in januari 1869 ten gevolge van een longontsteking op negenjarige leeftijd onverwachts te sterven. Met de dood van de jonge kroonprins kwam de monarchie plots zonder rechtstreekse troonopvolger te zitten. Filips werd daardoor eensklaps opnieuw de wettige erfgenaam van de Belgische troon.
Leopold II achtte zijn jongere broer echter onbekwaam om hem op te volgen en zag in Filips’ oudste zoon, prins Boudewijn, een beter geschikte kandidaat om het koningschap op te nemen.
Een onvoorziene wending
De vroegtijdige dood van Leopold II’s neef veranderde uiteindelijk maar weinig aan het troonopvolgingscenario dat was uitgedokterd. Op 17 november 1905 kwam Filips immers nog vóór zijn broer te overlijden. Leopold II stierf vier jaar later en werd door Boudewijn’s jongere broer Albert (1875-1934) opgevolgd die daarmee als Albert I de derde koning van België werd.
Filips, de prins die door de geschiedenis werd vergeten, kreeg zijn laatste rustplaats in de Koninklijke crypte van de Onze-Lieve- Vrouwkerk te Laken waar hij naast zijn zoon Boudewijn werd bijgezet.
Overzicht van Boeken over het Belgische Koningshuis
