Fritz Sauckel – Leider van de Arbeitseinsatz

Fritz Sauckel werd als overtuigde nazi en antisemiet van het eerste uur tijdens de Tweede Wereldoorlog persoonlijk door Adolf Hitler aangesteld aan het hoofd van de dienst “Arbeitseinsatz”, een organisatie die de nodige arbeidskrachten moest aanleveren om de Duitse oorlogsmachine draaiende te houden.

Jeugd en vroege jaren

Ernst Friedrich Christoph Sauckel, zoals hij eigenlijk voluit heette, werd op 27 oktober 1894 als enig kind binnen een relatief welgesteld middenklassengezin geboren in Hassfurt, een stadje in de huidige Duitse deelstaat Beieren. Sauckels schoolresultaten waren hoewel hij intelligent genoeg was verre van schitterend te noemen en in 1909 monsterde hij op amper vijftienjarige leeftijd aan als scheepsjongen op een koopvaardijschip, waar hij de roepnaam “Fritz” kreeg die hij de rest van zijn leven zou aanhouden. Bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog werd het onder Duitse vlag varende vrachtschip waarop hij inmiddels als matroos dienst deed voor de Franse kust gepraaid door Franse oorlogsbodems en in Frankrijk aan de ketting gelegd. Sauckel werd vanwege van zijn Duitse nationaliteit gearresteerd en opgesloten. De rest van de oorlog zou hij in gevangenschap doorbrengen en pas in het najaar van 1919 lukte het hem terug te keren naar Duitsland.

In tegenstelling tot veel van zijn leeftijdsgenoten slaagde Sauckel erin om ondanks de grote werkloosheid die alom in het land heerste een baan als arbeider te bemachtigen, bij een slotenfabriek niet ver van zijn geboortestad. Daar raakte hij meer en meer overtuigd dat de Duitse nederlaag de schuld was van de Joden en hij besloot zich aan te sluiten bij de “Deutschvölkischer Schutz- und Trutzbund”, een uitgesproken antisemitische organisatie. In 1921 vestigde hij zich in Thüringen waar hij aan de plaatselijke hogeschool een ingenieursstudie wilde volgen. Zijn radicale antisemitische ideeën zorgden er echter voor dat hem algauw de toegang tot de lessen werd ontzegd, hetgeen zijn anti-joodse gevoelens alleen maar verder aanwakkerde.

De weg naar de top

Begin 1923 trad Sauckel toe tot de lokale afdeling van de NSDAP, de Nationaalsocialistische Duitse Arbeiderspartij, en werd hij tevens lid van Hitlers paramilitaire organisatie, de SA (Sturmabteilung). Di legde hem geen windeieren op want vier jaar later had hij het reeds tot gouwleider van Thüringen geschopt. Na de machtsovername van de nazi’s werd Sauckel in november 1933 aangesteld om voor het district Thüringen in de Reichstag te zetelen, een ambt dat hij tot 1945 zou blijven uitoefenen. Kort daarna sloot hij zich aan bij de SS waarmee de weg voor een verdere politieke carrière open kwam te liggen. In de daaropvolgende jaren nam zijn invloed binnen de nazipartij steeds meer toe en in 1937 mocht hij zich Obergruppenführer van de SA noemen, een generaaltitel die hij enige tijd later ook mocht voeren bij de SS.

In 1942 werd Sauckel door Hitler benoemd tot “Generalbevollmächtiger für den Arbeitseinsatz”, wat in het Nederlands zoveel betekent als “Algemeen gevolmachtigde voor de arbeidsinzet”. Met zijn benoeming aan het hoofd van de dienst “Arbeitseinsatz” kreeg Sauckel de taak om de tekorten aan arbeidskrachten aan te zuiveren die in Duitsland waren ontstaan nadat veel Duitse mannen waren opgeroepen voor het leger.

Om deze tekorten te verhelpen werden eerst politieke gevangenen en Russische krijgsgevangenen gedwongen aan het werk gezet en toen dit onvoldoende bleek, schakelde Sauckel massaal arbeidskrachten in die hij uit de door Duitsland bezette gebieden liet overbrengen. Naar schatting werden op zijn initiatief tijdens het hele verloop van de oorlog om en nabij de 7,5 miljoen arbeiders verplicht in Duitsland tewerkgesteld. Velen van moesten vaak in weinig benijdenswaardige omstandigheden aan de slag in de wapen- en munitiefabrieken of werden ingeschakeld bij andere productieprocessen in de Duitse oorlogsindustrie. Het precieze aantal arbeiders dat door honger, ziekte of oorlogsgeweld tijdens hun gedwongen tewerkstelling om het leven kwam is niet met zekerheid bekend, maar wordt op ettelijke honderdduizenden geraamd.

Het verdere verhaal

Enkele dagen na de capitulatie van nazi-Duitsland in mei 1945 werd Fritz Sauckel door Amerikaanse troepen in Oostenrijk nabij Salzburg gearresteerd en in afwachting van zijn proces in Neurenberg opgesloten in de gevangenis. Sauckel werd samen met vierentwintig andere notoire nazileiders door het Internationale Militaire Tribunaal aangeklaagd wegens oorlogsmisdaden en misdaden tegen de mensheid. Op 1 oktober 1946 viel het verdict en werd hij over de ganse lijn schuldig bevonden en ter dood veroordeeld. Iets meer dan twee weken later, op 16 oktober om precies te zijn, werd het vonnis voltrokken en werd Sauckel in de gevangenis van Neurenberg opgehangen.

Ook interessant: Dwangarbeid in nazi-Duitsland – Arbeitseinsatz
Boek: Gauleiter: The Regional Leaders of the Nazi Party – Fritz Sauckel to Hans Zimmermann