Georg Hegel (1770-1831) – Invloedrijk geschiedfilosoof

De Duitse filosoof Georg Wilhelm Friedrich Hegel (1770-1831) is vooral bekend geworden vanwege zijn idealisme en zijn historische dialectiek, waarin de voortgang van de geschiedenis centraal staat. Zijn filosofisch systeem heeft grote invloed gehad op onder meer Søren Kierkegaard (existentialisme), Karl Marx (marxisme), Ludwig Wittgenstein en Hans Hahn (logisch positivisme), en de Britse analytische filosofie (George Edward Moore en Bertrand Russell).

Hegel was de belangrijkste filosoof van het Duitse idealisme. Zijn werk bouwde voort op de filosofie van onder meer zijn Duitse collega’s Immanuel Kant, Johann Gottlieb Fichte en Friedrich Schelling.

Hegel’s belangrijkste publicatie was Phänomenologie des Geistes uit 1807. Andere bekende werken van Hegel zijn Wissenschaft der Logik (1812-16), Philosophie des Rechts (1821), Enzyklopädie der philosophischen Wissenschaften (1827) en Vorlesungen über die Philosophie der Geschichte (postuum verschenen in 1837)

Jeugd, opleiding en privéleven van Georg Friedrich Wilhelm Hegel

Georg Wilhelm Friedrich Hegel werd geboren op 27 augustus 1770 in Stuttgart in het toenmalige Heilige Roomse Rijk. Door zijn familie en vrienden werd hij Wilhelm genoemd. Hegel was de oudste van de drie kinderen in het gezin Hegel. Zijn vader was overheidsambtenaar en zijn moeder was de dochter van een aanzienlijke advocaat. Op jonge leeftijd leerde Wilhelms moeder hem Latijn.

In de jaren 1788-1793 rondde Hegel aan de Tübinger Stift een studie filosofie-theologie af. Na zijn opleiding besloot hij om huisleraar te worden, in plaats van predikant. Hij begon als huisleraar in Bern en vertrok later naar Frankfurt.

In 1801 ging Wilhelm Hegel aan de slag op de Universiteit van Jena. Hier publiceerde hij zijn eerste geschriften, beginnend met een verhandeling over de filosofie van Fichte en Schelling. Verder begon hij aan zijn beroemde werk Phänomenologie des Geistes, dat in 1807 uitkwam. Toen de Pruisische troepen in 1806 bij Jena door de troepen van Napoleon Bonaparte verslagen werden, besloot Hegel om Jena te verlaten. Hij was in 1808 rector op een gymnasium in Neurenberg. Vervolgens werd hij in 1816 hoogleraar in Heidelberg, om een jaar later naar de Universiteit van Berlijn te gaan. Daar nam hij in 1809 de leerstoel van Fichte over.

In september 1811 huwde Georg Friedrich Wilhelm Hegel met de twintigjarige Maria von Tucher. Ze kregen samen drie kinderen.

Georg Friedrich Wilhelm Hegel stierf op 14 november 1831 in Berlijn aan de gevolgen van cholera, of – zo beweren sommige onderzoekers – aan de gevolgen van een maagziekte.

Kernpunten uit de filosofie van Hegel

De filosofie van Hegel is in de kern een historische filosofie, een geschiedfilosofie waarin het dialectisch proces van de geschiedenis centraal staat. Hierbij is de gedachte leidend dat de geschiedenis zich voortbeweegt door tegenstelling (these-antithese), die telkens op botsingen uitlopen en dan een synthese opleveren. Daarna nemen de tegenstellingen weer toe en ontstaat er weer een conflict. Dit proces herhaalt zich eindeloos.

De andere belangrijke basisgedachte van Hegels idealistische filosofie was verder dat niet de materie, maar ideeën sturing geven aan de werkelijkheid. Deze ideeën benoemde Hegel in zijn geschriften met verschillende termen, met name het Absolute, de Geest of de Rede.

Boek: Wijsbegeerte. Een historische inleiding
Ook interessant: Wie was Johann Wolfgang von Goethe?
Lees ook: Biografieën van filosofen

Enkele beroemde citaten van Georg Hegel

Filosofie is de tijd in gedachten vervat.

Uit de these van zijn en de antithese van niet zijn komt de synthese van worden.

De geschiedenis leert ons uiteindelijk alleen dit, dat de mensen niets uit haar willen leren.

Wat redelijk is, is werkelijk. En wat werkelijk is, is redelijk.

Ganzen waggelen in groep. De leeuw behoeft geen gezelschap.

De wereldgeschiedenis gaat van het oosten naar het westen.

Bronnen ▼