In ons dagelijks taalgebruik gebruiken wij veelvuldig gezegdes en uitdrukkingen die aan scheepsonderdelen zijn ontleend. Hieronder geven wij een aantal voorbeelden.
Iemand aftuigen
Betekenis: Iemand een pak slaag geven.
Verklaring: Het tuig is de wijze waarop het schip voorzien is van masten en zeilen en die daardoor het type bepalen. Het tuigage wordt gevormd door de zeilen, het want en de rondhouten van een schip. Als scheepsterm betekent aftuigen een schip ontdoen van zijn tuigage.
Iets voor de boeg hebben
Verklaring: De boeg is het voorste gedeelte van een schip, aan beide zijden van het steven.
Hij voert mars boven mars
Betekenis: Veel drukte maken
Verklaring: Bedoeld is de mastkorf op de top van de mast, naderhand de brede platforms aan de top van de ondermasten van een schip.
Iets achterbaks uithalen
Betekenis: Iets heimelijk ondernemen.
Verklaring: De bak is het voorste gedeelte van het opperdek, waar meestal het verblijf van de matrozen was ingericht. Letterlijk ben je bezig achter iemands rug om, achterbaks, te handelen of te praten.
Een wildebras
Betekenis: Een wilde jongen of een wild meisje.
Verklaring: Een bras is lopend touwwerk om de ra naar de wind te zetten. Letterlijk is een wildebras een los van de ra hangend touw, dat door de wind wild heen en weer wordt gezwiept.
Zijn ra is lam geschoten
Betekenis: Hij is machteloos
Verklaring: De ra is een boom, waaraan vierkante zeilen zijn bevestigd.
Een glaasje op de valreep
Verklaring: De valreep is een laddertje waarmee men aan boord klimt van een groot schip. Reep is eigenlijk touw: oorspronkelijk was het dus het touw, waarlangs men aan boord klom. Later ging de benaming op een trap over.
Overstag gaan
Betekenis: van methode veranderen
Verklaring: Een schip gaat overstag, komt over de andere zijde te liggen, wanneer men bij het laveren het roer omgooit, zodat de wind van de andere zijde in de zeilen valt. Stag is het touw, dat de mast naar voren houdt, dat dus verhindert dat de mast naar achteren buigt.
Iemand de volle laag geven
Betekenis: Iemand van alles en nog wat verwijten.
Verklaring: Een laag was een rij kanonnen aan de ene kant van het oorlogsschip.
Het loopt de spuigaten uit
Betekenis: De situatie loopt uit de hand
Verklaring: Spuigaten zijn openingen in het scheepsboord vlak boven het dek, waardoor het water van overslaande golven in de zee wegloopt.
Ruimschoots
Betekenis: Meer dan voldoende
Verklaring: Ruimschoots betekent met lange uitgevierde schoot, waarbij het touw waarmee het zeil sterker of minder sterk aangehaald kan worden.
