In 1985 kreeg Nelson Mandela een plein naar zich vernoemd in Glasgow – nog vóór zijn vrijlating. Door deze naamswijziging zat het Zuid-Afrikaanse consulaat opeens op het Nelson Mandelaplein, vernoemd naar staatsvijand nummer één van dat land.
Gedurende de donkerste jaren van de apartheid was het hernoemen van straten een favoriet middel om de aandacht te trekken in de strijd tegen dit geïnstitutionaliseerde racisme. De linkse jongerenorganisatie ANJV wilde in 1977 dat Den Haag elke verwijzing naar de apartheidspolitici als Paul Kruger uit het straatbeeld zou verbannen. ‘De gemeente Den Haag moet het Paul Krugerplein omdopen in Steve Bikoplein,’ eiste de club daarom. Ook elders in het land werden dergelijke straten en wijken onderdeel van een grotere strijd.
In de Verenigde Staten en Schotland namen bestuurders het initiatief om de straten te hernoemen waar de ambassade of het consulaat van Zuid-Afrika was gevestigd. In die tijd zat Nelson Mandela nog in de cel als politiek gevangene en was staatsvijand nummer één van het apartheidsregime.
Om dit land te pesten stelde de burgemeester van Washington in 1985 voor om dat deel van de straat met de Zuid-Afrikaanse ambassade te noemen naar Nelson en Winnie Mandela. Zo zouden de Zuid-Afrikanen gedwongen worden om de naam van de grootste politieke vijand op hun briefpapier te zetten. Of om te verhuizen – dat kon natuurlijk ook.
Glasgow als voorloper
Ook het Schotse Glasgow zette op deze manier het Zuid-Afrikaanse regime in 1985 een hak. Dagblad De Waarheid schreef hierover op 30 november 1985:
‘Het bestuur van deze Engelse (sic!) stad besloot onlangs om de straat waarin zich het Zuid-Afrikaanse consulaat bevindt, om te dopen in Nelson Mandelastraat. Het Zuid-Afrikaanse consulaat is hier allicht woedend over.’
Deze actie kwam in Glasgow overigens niet uit de lucht vallen, want drie jaar eerder was Mandela daar al tot ereburger uitgeroepen. Deze stad nam in 1982 verder een internationaal initiatief om burgemeesters in actie te laten komen voor de vrijlating van Mandela. Daarmee was Glasgow veel eerder dan de rest van de wereld, realiseerde ook Mandela zich. In 1993 bracht hij een speciaal bezoek aan de Schotse stad om de inwoners te bedanken.
In licht gewijzigde vorm eerder gepubliceerd op NPO Geschiedenis
Ook interessant: Stalinlaan wordt Vrijheidslaan (1956)
Overzicht van citaten van Nelson Mandela
