De heilige Bernadette en de Mariaverschijningen in Lourdes

De veertienjarige Bernadette Soubirous uit Lourdes, een klein stadje in de Franse Pyreneeën, verklaarde in 1858 dat in een grot maar liefst achttien keer een in het wit geklede vrouw aan haar was verscheen. Tijdens de zestiende verschijning zou deze dame zich bekend hebben gemaakt als de ‘Onbevlekte Ontvangenis’, ofwel de Heilige Maagd Maria. Het meisje kreeg van haar te horen dat op de bewuste plek een kapel gebouwd moet worden. Lourdes ontwikkelde zich in de jaren hierna tot de grootste katholieke bedevaartplaats van Frankrijk.

Hieronder het verhaal van Bernadette van Lourdes (1844-1879) zoals dat uit de overlevering bekend is.

“Bernadette Soubirous wordt op 7 januari 1844 geboren in het Franse stadje Lourdes, als dochter van een eenvoudig molenaarsechtpaar. Ze is de oudste van negen kinderen. Het gezin waarin ze opgroeit is straatarm en Bernadette kampt al op jonge leeftijd met gezondheidsproblemen. Zo loopt ze rond haar tiende tijdens een epidemie bijvoorbeeld cholera op en daarnaast lijdt ze aan astma en heeft ze last van aandoeningen aan haar maag en milt.

Op 11 februari 1858 verandert het leven van het meisje ingrijpend. Ze loopt die dag met haar zus en een vriendinnetje langs het riviertje de Gave om hout te sprokkelen. Vanwege haar slechte conditie kan Bernadette de andere twee echter niet bijhouden. Ze raakt achterop. Als ze na een tijdje even stilstaat bij een beekje en haar kousen uittrekt om het water te doorwaden, steekt er plotseling een zacht briesje op. Bernadette’s aandacht wordt hierdoor gericht op een grot vlakbij, die onder de lokale bevolking bekendstaat als de grot van Massabielle.

Daar krijgt het meisje vervolgens een visioen waarin een in het wit geklede vrouw aan haar verschijnt. Bernadette omschrijft haar als een…

…mooie dame, gekleed in het wit met een blauwe ceintuur en op beide voeten een gele roos.

De twee bidden gezamenlijk de rozenkrans, waarna de Dame weer verdwijnt. In de hierop volgende dagen toont de Dame zich bij de grot nog verschillende keren aan Bernadette. Al snel gonst het in het stadje van de verhalen over deze mysterieuze verschijningen en trekken steeds meer nieuwsgierigen naar de grot, maar alleen Bernadette neemt de Dame waar. Tijdens een van de volgende verschijningen zegt deze haar:

Ik beloof je niet in deze wereld gelukkig te maken, maar in de andere. Wil je zo goed zijn om twee weken lang hierheen te komen?

Bernadette geeft gehoor aan die oproep en blijft de grot in de periode hierna bezoeken, waarbij de Dame verschillende keren aan haar verschijnt. Tijdens een daarvan roept de verschijning zondaars op boete te doen en een andere keer krijgt Bernadette van haar een geheim te horen dat alleen voor haar oren bestemd is. Het meisje is dan allang niet meer alleen als ze naar de grot trekt. Tijdens de negende verschijning, op 25 februari, zijn er maar liefst driehonderd nieuwsgierigen haar gevolgd als de Dame in het wit opnieuw aan haar verschijnt en haar in de grot op een waterbron wijst. Na deze verschijning vertelt het meisje de aanwezigen wat er is gebeurd:

Ze zei me dat ik aan de bron moest gaan drinken (…) Ik vond alleen maar een beetje modderig water. Bij de vierde poging kon ik er een beetje van drinken. Ze deed me ook van het kruid eten dat in de buurt van het water groeide. Toen verdween de verschijning en ik ben weggegaan.

De lokale autoriteiten zijn niet blij met de onrust die in het stadje ontstaat. Steeds meer inwoners volgen het meisje naar de grot. Eerst zijn het er tientallen, dan honderden en na verloop van tijd loopt ogenschijnlijk het hele stadje uit en wordt het meisje gevolgd door meer dan duizend mensen. De aanwezigen zien onder meer hoe Bernadette tijdens de verschijningen in extase over de grond kruipt en hoe ze drinkt bij de waterbron in de grot.

Bernadette wordt ondervraagd door een bezorgde politiecommissaris die haar beschuldigt van opruiing. Als ze niet ophoudt, zo is de boodschap, dan dreigt voor haar zelfs de gevangenis. Bernadette is kennelijk niet erg onder de indruk want ze blijft de grot in de dagen hierna bezoeken, gevolgd door nog meer mensen dan voorheen.

Tijdens de dertiende verschijning op 2 maart krijgt Bernadette naar eigen zeggen een opdracht van de Dame:

Ga aan de priesters zeggen dat men in processie naar hier moet komen en dat men hier een kapel moet bouwen.

Bernadette neemt hierna contact op met de pastoor. Voordat die gehoor geeft aan de vermeende opdracht wil hij echter eerst weten met wie hij precies van doen heeft. Hij vraagt het meisje daarom de Dame tijdens de volgende verschijning naar haar naam te vragen. Daarnaast verzoekt hij Bernadette de Dame te vragen of zij als bewijs voor haar goddelijke status een struik in de buurt van de grot wil laten bloeien. De volgende dag trekt Bernadette, met in haar kielzog maar liefst drieduizend mensen, opnieuw naar de grot. De Dame verschijnt echter niet. Later die dag loopt het meisje echter nogmaals naar de grot. Dit keer verschijnt de Dame wel. Als Bernadette haar, zoals de pastoor heeft verzocht, vraagt om haar naam en een bewijs, blijft het echter stil. De verschijning glimlacht alleen.

De pastoor en de politiecommissaris zijn zeker niet de enige die twijfelen aan de verhalen van Bernadette. Veel inwoners van Lourdes zijn sceptisch en ook Bernadette’s ouders geloven aanvankelijk helemaal niets van de verhalen van hun dochter. Het meisje wordt uitgebreid ondervraagd door (kerkelijke) instanties, maar ondanks alle kritiek en scepsis blijft Bernadette stug verslag doen van de verschijningen. En keer op keer trekt ze weer naar de grot.

Tijdens de zestiende verschijning vraagt Bernadette de Dame opnieuw naar haar naam. Aanvankelijk blijft het weer stil. De vrouw houdt het opnieuw bij een glimlacht. Bernadette blijft haar vraag dan echter herhalen en na vier keer krijgt ze uiteindelijk antwoord. Met gevouwen handen en de ogen ten hemel gericht, zegt de Dame volgens het meisje in het Occitaans (een historische taal die in delen van Zuid-Frankrijk gesproken wordt): “Que soy era immaculada councepciou”. Dit betekent ‘Ik ben de Onbevlekte Ontvangenis’.

Bernadette weet naar eigen zeggen niet precies hoe deze woorden opgevat moeten worden. Ze snelt naar de pastoor en vertelt hem wat ze zojuist heeft gehoord. De pastoor concludeert vervolgens dat niemand minder dan Maria aan het meisje moet zijn verschenen en twijfelt niet langer aan het meisje. Pas enkele jaren daarvoor is door het Vaticaan namelijk het dogma van de Onbevlekte Ontvangenis afgekondigd. En de jonge Bernadette kan daar volgens hem onmogelijk van op de hoogte zijn.

Enkele dagen hierna laat Bernadette weten dat Maria opnieuw aan haar is verschenen. Het meisje houdt tijdens deze verschijning een kaars vast en een arts stelt dat sprake is van een wonder: de hand van het meisje komt langdurig in aanraking met de vlam maar verbrandt daarbij niet.

De verhalen van Bernadette en de overtuigde pastoor brengen de hele stad in rep en roer. In een poging de rust te laten terugkeren en nieuwsgierigen op afstand te houden besluit de burgemeester de toegang tot de grot dan te laten barricaderen. Bernadette laat zich echter niet tegenhouden en bezoekt de grot nog een keer, vanaf een andere kant. De Dame verschijnt dan voor de achttiende en laatste keer aan haar.

De katholieke kerk laat in de jaren hierna uitgebreid onderzoek doen naar de verschijningen en concludeert in 1862 dat de verklaringen van Bernadette “geloofwaardig” zijn. Na deze eerste erkenning en nadat er verschillende verhalen rondgaan over wonderen die zich in de buurt van de grot zouden hebben afgespeeld, ontwikkelt Lourdes zich tot een waar bedevaartsoord. Bij de grot verrijst inderdaad een kapel, precies zoals de Dame tijdens een van de verschijningen heeft gevraagd. En de gelovigen blijven toestromen.

Voor Bernadette is het leven nog altijd zwaar. Ze heeft niet alleen een zwakke gezondheid maar gaat ook gebukt onder alle (negatieve) aandacht die ze krijgt na haar verhalen over de Mariaverschijningen. Het meisje wil eigenlijk toetreden tot de karmelietessen, een rooms-katholieke bedelorde, maar haar broze gezondheid maakt dat onmogelijk. Uiteindelijk krijgt ze wel toestemming om namens de Zusters van Nevers toe te treden tot het klooster in Lourdes. In april 1866 verkast ze naar Nevers om aan haar noviciaat (leertijd) te beginnen. Het meisje neemt daar de naam Marie-Bernard aan en houdt zich onder meer bezig met ziekenverzorging.

De gezondheid van Bernadette blijft zwak. Al kort na aankomst in Nevers wordt gevreesd voor haar leven, maar ze zal uiteindelijk nog enkele jaren in het klooster verblijven. Ze overlijdt uiteindelijk op 16 april 1879, net vijfendertig jaar oud.

Bedevaartsoord en heiligverklaring

Het lichaam van Bernadette van Lourdes is verschillende keren opgegraven, onder meer om een aantal relieken af te nemen, en zou nog grotendeels intact zijn. Wel is de overgebleven huid volgens onderzoekers op veel plekken grijs uitgeslagen. Bernadette ligt vandaag de dag als een zogenoemd ‘ongeschonden wonder’ opgebaard in het klooster in Nevers. Op de zichtbare delen van haar lichaam, gezicht en handen, is een laagje was aangebracht.

In 1907, een kleine dertig jaar na de dood van Bernadette, werden de Mariaverschijningen in Lourdes door paus Pius X officieel erkend. Onder paus Pius XI werd Bernadette vervolgens zalig (1925) en heilig verklaard (1933) als Sint-Bernadette, de patroonheilige van zieken en armen. Haar feestdag is vastgesteld op 18 februari.

Lourdes is uitgegroeid tot de grootste en bekendste katholieke bedevaartplaats van Frankrijk en wordt jaarlijks door miljoenen mensen bezocht. Veel bedevaartgangers menen dat de ondergrondse bron in de grot, die door Maria aan Bernadette zou zijn onthuld, wonderbaarlijke eigenschappen heeft. Sinds 1864 staat bij de grot een Mariabeeld, bekend als de Onze-Lieve-Vrouw van Lourdes. Rondom zijn verder drie basilieken en verschillende (ondergrondse) kerken en kapellen te vinden.

Op veel plekken in de wereld zijn replica’s van de Lourdesgrot gebouwd. Hier vindt men doorgaans in een nis, net als in Lourdes, een een wit Mariabeeld met blauwe sjerp en rozenkrans.

De dag van de eerste verschijning in Lourdes is in 1992 door paus Johannes Paulus II uitgeroepen tot Wereldziekendag.

Bronnen ▼