Jona Lendering
Voor de profeet Mohammed was Jezus van Nazaret (“Isa, de zoon van Maryam”) een belangrijk persoon maar met diens wederopstanding uit de dood kon Mohammed weinig. De Koran gaat op de kwestie in naar aanleiding van een citaat:
“Wij hebben de messias, Isa de zoon van Maryam gedood” – maar zij hebben hem niet gedood, noch hem gekruisigd, maar de gelijkenis van Isa werd op een andere man gelegd. En degenen die daarin van mening verschillen zitten vol twijfel. Zij hebben daar geen kennis over, zij volgen niets anders dan gissingen en zij doodden hem niet. (Koran 4.157-158)
Westerse geleerden ontwaren hierin een gnostische (of beter: docetische) invloed op de jonge islam: de man die aan het kruis stierf, stierf slechts in schijn, had een schijnlichaam of was iemand waarvan de soldaten ten onrechte dachten dat het Jezus was. Er zijn ook islamitische gelovigen die denken dat het wel Jezus was die werd gekruisigd maar dat de marteling niet lang genoeg duurde om hem te laten sterven. Er is hier duidelijk een punt waar de weg van de islam een andere is dan die van de westerse wetenschap, die criteria heeft om authenticiteit vast te stellen en de kruisdood beschouwt als historisch feit. Dat hoeft ons hier niet bezig te houden. De vraag is: wat gebeurde er daarna?
Daar is, te midden van islamitische graven, inderdaad een grafmonument. De stichter (en naamgever) van de ahmaddiyya-beweging, Mirza Ghulam Ahmad, was de eerste die meende dat hier Jezus begraven lag, hoewel het tot die tijd werd toegeschreven aan een zekere Youza Asaf, wat een verbastering is van bodhisattva, de titel van een boeddhistische heilige. Dit van oorsprong boeddhistische graf is dus achtereenvolgens geïslamiseerd en vervolgens op z’n ahmadiyyaans gekerstend.
Jalal ud-Din Shams
Het aardige is natuurlijk dat voor zo’n theorie altijd argumenten zijn aan te dragen. Voor mij ligt Where Did Jesus Die van Jalal ud-Din Shams, die ooit voorganger was in de ahmadiyya-moskee in Londen en zich serieus heeft verdiept in de christelijke literatuur. Het boekje verscheen in 1946, is permanent in druk gebleven en verscheen nog in 2001 in het Nederlands. De eerste passage die hij aandraagt is Jezus’ gebed dat “deze beker aan hem voorbij zal gaan”, overgeleverd in het Marcusevangelie. En aangezien God de gebeden van de rechtvaardigen pleegt te verhoren, zoals staat in de Psalmen, kon het niet anders dan dat dit was gebeurd. Vervolgens gaat Shams in op de opmerking van Mattheüs dat de doden opstonden tijdens de kruisiging, die hij combineert met een middeleeuwse, islamitische autoriteit op het gebied van visioenen: als iemand droomt dat mensen opstaan uit de dood, zal een groot man uit gevangenschap worden bevrijd. Kortom, Jezus stierf niet aan het kruis.
Zonder neerbuigend te willen zijn: dit is geen bewijs. Er worden hier bronnen gecombineerd die niet gecombineerd kunnen worden en bovendien bewijst de combinatie de stelling uitsluitend voor degenen die bereid zijn joodse, christelijke en islamitische teksten als absolute waarheden te nemen. Dit kan binnen de ahmadiyya een geaccepteerde visie zijn, het zal niet veel andere mensen overtuigen: er is sprake van argumentum ad seipsum (een argument dat alleen iemand zelf overtuigt) en niet van een argumentum ad omnes (een argument dat iedereen overtuigt).
