Wanneer men het heeft over bombardementen tijdens de Spaanse Burgeroorlog denkt men onwillekeurig aan het bombardement van Gernika, in het Castiliaans en het Nederlands Guernica genoemd, in Euskal Herria of Euskadi of Baskenland. Op 26 april 1937 is Gernika waar zich voornamelijk burgers uit de stad en republikeinse vluchtelingen bevonden, gebombardeerd. Over het aantal doden lopen de schattingen uiteen: van 120 tot meer dan 2000. Het bombardement is vooral bekend geraakt door het schilderij van Pablo Picasso dat in 1956 tijdelijk in het Stedelijk Museum van Amsterdam tentoongesteld werd. “Guernica” is pas in 1981 in Spanje terecht gekomen waar het zich in het Museo de la Reina Sofia te Madrid bevindt. Picasso had immers beslist dat het pas naar zijn geboorteland mocht nadat de democratie er hersteld zou zijn.
Over de generale repetitie voor Gernika is veel minder geweten. Die werd op 31 maart en 2 en 4 april 1937 te Durango, eveneens in Euskadi en niet ver van Gernika, gehouden. Er vielen nochtans 336 doden, voornamelijk burgers. Op 2 april werd er zelfs gebombardeerd terwijl een internationale commissie van Britten en Fransen het bombardement van 31 maart onderzocht.
Dat toen Durango en Gernika gebombardeerd werden, te Barcelona reeds burgers bij bombardementen omgekomen zijn, is amper geweten. De eerste slachtoffers vielen op 13 februari 1937.
Over het aantal doden die tijdens de burgeroorlog en later tijdens het franquisme gevallen zijn, bestaat geen eensgezindheid. Gelukkig vindt men hier en daar objectieve cijfers. In Barcelona zijn tijdens bombardementen 6.052 doden, voor het grootste deel burgers, gevallen.
De Guerra Civil werd door Hitler gebruikt als voorbereiding voor de Tweede Wereldoorlog. Technieken werden uitgeprobeerd, aangepast en geperfectioneerd. Hoewel Barcelona vooral door Italianen werd gebombardeerd, heeft het de Nazi’s tal van gegevens over het op grote schaal bombarderen van dichtbevolkte stedelijke wijken opgeleverd. Ze hebben ze bij het bombarderen van Londen en andere Britse steden toegepast. Van 13 februari 1937 tot en met 5 februari 1939 zijn er maar liefst 6.052 doden gevallen. 6.052 slachtoffers op 707 dagen of meer dan 8 per dag.
Zoals reeds geschreven was het niet in de eerste plaats de bedoeling om burgers te doden. Het belangrijkste doel was om de bevolking van Catalunya en republikeins en dus democratisch Spanje in het algemeen en Barcelona in het bijzonder te demoraliseren. Enkel cijfers kunnen verduidelijken. Er werd gedurende meer dan 220 dagen gebombardeerd, bijna 1 dag op 3. De bombardementen concentreerden zich vooral op de oude stad waar dicht op elkaar de meeste mensen woonden. Dagenlang werd er met slechts relatief korte onderbrekingen gebombardeerd zoals bijvoorbeeld van 18 tot en met 25 januari 1938 of was er bomalarm. In januari 1939 werd er op 19 van 26 dagen gebombardeerd, bijna 3 dagen op 4. Op 23 januari 1939 was er maar liefst 14 keer luchtalarm wat niet betekende dat er ook gebombardeerd werd, de eerste keer om 2.06 uur en de laatste om 23.32 uur. De bevolking werd overduidelijk geen rust gegund.
De mensen zochten al snel beschutting in schuilkelders. Grote reeds bestaande ondergrondse ruimtes werden gebruikt terwijl er ook nieuwe gegraven werden. Dé schuilplaats was de metro. De Engelsen die de Guerra Civil en de bombardementen van Barcelona vanop een afstand gevolgd hebben en weigerden de Spaanse republiek te helpen, hebben er veel uit geleerd: tijdens de Tweede Wereldoorlog hebben ze de Londense metro als enorme schuilkelder gebruikt.
Het bombardement van 30 januari 1938 is de Barcelonezen bijzonder bijgebleven. Het was één van de bloedigste dagen voor de stad. De Italianen bombardeerden onafgebroken van 9:01 uur tot 11:11 uur en van 11:22 tot 12:25 uur. Er vielen 210 doden. Geheel Barcelona was doelwit: de haven, de visserswijk van Barceloneta, de Casc Antic of de oude stad en de Eixample.
Op het Plaça de Sant Felip Neri in de omgeving van de kathedraal en geplakt tegen het Palau del Bisbat of bisschoppelijk paleis kwamen 42 mensen, onder wie met zekerheid 29 kinderen, om in een ondergrondse schuilplaats die onder de kracht van de bommen instortte. De kerk van Sant Felip Neri werd grotendeels verwoest. Later werd ze heropgebouwd door de franquisten die het moorddadige katholicisme hoog in het vaandel voerden. De sporen van het bombardement die nog steeds en duidelijk te zien zijn aan de gevel van de kerk, werden vreemd genoeg niet weggewerkt. Er werd op 31 januari 2007 een gedenkplaat onthuld:
En memória de les victimes del bombardeig de Sant Felip Neri. Aquí varen morir 42 persones -la majoria infants- per l’acció de l’aviació franquista.
De namen van de slachtoffers zijn niet vermeld. Ik som ze, voor zover ze bekend zijn, op. Er stierven met zekerheid 29 kinderen, dus mensen niet ouder dan 18 jaar: Indaleci Alcaraz Martínez, Castor Anta Losada, Eduard Augusto Quevedo, Manuel Castejon Martínez, Blas Coloma Salvadó, Jaume Domingo Andreu, Félix Escaledo Blasco, Manuel González Leon, Josep Gutiérrez Calpe, Manuel Gutiérrez Calpe, Antoni López Sánchez, Claudi Monnier Meléndez, Gabriel Nirola Domingo, Joaquim Ramírez Pons, Joan-Antoni Ramírez Pons, Ferran Reyes Mendoza, Manuel Rúbio Gonzaléz, Ferran Sánchez Hortolá, Francesc Selles Blasco, Salvador Selles Blasco en 9 nens of kinderen, zonder vermelding van naam of leeftijd. Er stierven met zekerheid 7 volwassenen: Maria-Glória Admella Duarte, Mercé Font Finet, Carme Noguera Tuset, Santiago Sagué Sebastian, een man en 2 vrouwen. Er stierven 5 personen van wie wel de naam, maar niet de leeftijd gekend is: Joan Alvaro, Joan Comas, Florenci Domingo, Antoni Maristany en Josep Rojas. Er stierf één persoon van wie naam, leeftijd en geslacht niet bekend zijn omdat er slechts delen van zijn lichaam gevonden zijn.
In tegenstelling tot de Duitse oorlogsmisdadigers die na de Tweede Wereldoorlog tijdens het proces van Nürnberg voor hun daden veroordeeld zijn, is nooit ook maar één franquist voor zijn wandaden tijdens de Guerra Civil veroordeeld.
Toeristische gids voor Vlaanderen, Barcelona
en gidsingen op aanvraag én maat
e-mail: [email protected]
