In 1944 maken vierhonderdduizend Britse soldaten de oversteek naar het Europese vasteland. Het kleine rode boekje “Instructions for British Servicemen in Germany 1944” in hun broekzak moet de mannen voorbereiden op geïndoctrineerde Duitsers en een verwoest Duitsland. Een Duitsland waar de Britten 12 jaar lang niet zijn geweest. Zeventig jaar na de komst van de Britse bezetter in Duitsland is het boekje, geschreven door het Ministry of Foreign Affairs, voor het eerst in het Duits vertaald.
“Instructions for British Servicemen in Germany 1944” vormt een mix van militaire instructies, waarschuwingen voor medelijden met de Duitsers en kennis over het land en zo goed als verslagen volk. Ook bevat het boekje tal van tips die in een reisgids niet zouden misstaan. Tips die onbedoeld komisch zijn:
“The best German sausage is eaten cold and there are hundreds of varieties of it. Two excellent kinds of sausage are Mettwurst (Wurst = sausage) and Leberwurst (liver sausage).“
Humaan en fair
Wie het boekje leest, wordt al vrij snel geconfronteerd met een opmerkelijke blik op de gebeurtenissen tot dan toe. De tijd van Bismarck loopt in een rechte lijn door tot de opmars van Hitler, en over het verzet tegen de nationaalsocialisten hebben de Britten een eigen mening:
“From the time Hitler came to power no serious resistance movement showed itself in Germany until the attempted Putsch of the German generals on the 20th July, 1944. But the cause oft hat revolt was not the barbarity of Hitler’s methods, but merely their lack of success.“
De toon voor de rest van het boekje is gezet. De Duitslandexperts van het Ministry of Foreign Affairs vellen een hard oordeel over alle Duitsers en schuwen daarbij wat generaliserende psychologie van de koude grond niet:
“The German is brutal when he is winning, and is sorry for himself and whines for sympathy when he is beaten.”
“When you reach Germany, the evil system will be swept away, but the German people will find it hard to get rid of much of the Nazi creed.”
Hoewel de Britten een harde houding aannemen, willen ze het Duitse volk wel humaan en fair behandelen en moet de Duitsers vooral veel ontleerd worden. Twaalf jaar indoctrinatie is de Duitsers namelijk niet in de koude kleren gaan zitten. Alle Duitsers moeten aangepakt worden. Nazi of niet: alle Duitsers zijn verantwoordelijk voor de wereldoorlog.
Wel moeten dus ook alle Duitsers de kans krijgen om de orde te herstellen. Veldmaarschalk Montgomery tegen zijn troepen:
“The defeated enemy must be made to put his house in order… Also he must be made to pay for the war which was of his making… We shall try to be wise as conquerors. As we were strong in battle, so we shall be just in peace.“
Een houding die wellicht vrij mild overkomt wanneer je bedenkt dat het boekje midden in de Tweede Wereldoorlog geschreven is. Zeker omdat op dat moment meer en meer bekend wordt over de Jodenvervolging. Toch moet daarbij niet vergeten worden dat een heropgebouwd sterk Duitsland in het hart van Europa belangrijk was als buffer tegenover de Sovjet-Unie. Belangrijker dan wraakgevoelens en het onderdrukken van de Duitse bevolking.
De Duitser
Verbroedering tussen het Duitse volk en de Britse soldaten is het laatste wat gewenst is in 1944. Wel was het de auteurs duidelijk dat contact niet vermeden kon worden. Kennis van het type mens waarmee de soldaten te maken zouden krijgen, was daarom onontbeerlijk.
Het hoofdstuk “What the Germans are like” maakt op ernstige toon duidelijk dat de Duitsers eeuwenlang getraind zijn op het zichzelf onderwerpen aan autoriteit. Niet omdat ze het eens waren met hun leiders, maar omdat gehoorzaamheid werd afgedwongen. Voor de volledigheid wordt kort aangehaald dat de Duitser zeker ook positieve eigenschappen bezit. Zo werkt de doorsnee Duitser hard, houdt hij van netheid en is hij trots op de eigen muziek, kunst en literatuur.
In Groot-Brittannië wordt deze culturele invloed van Duitsland geroemd:
“It will take a long time for Germany to reach again the high level she had attained in the things of the mind under the free republic that preceded Hitler.”
Diezelfde Hitler had zijn volk in de miserabele toestand gebracht waarin het in 1944 verkeerde. Het zou alleen wel te gemakkelijk zijn te zeggen dat dat alleen door hem kwam:
“He ordered them about, and most of them liked it.”
Verderop:
“The Germans knew what he stood for –it was in his book– and they approved it.”
Kerstboom
De soldaat die de oversteek naar het vasteland gaat maken, moet zich voorbereiden op mensen die ze niet helemaal meer op een rijtje hebben. Het volk dat zelf koos voor de totale oorlog houdt namelijk tegelijkertijd van melancholische liederen, heeft gemakkelijk zelfmedelijden en:
“Even childless old couples insist on having their Christmas tree.”
Voor de Britten is het duidelijk dat de Duitsers niet kunnen omgaan met hun gevoelens:
“The Germans are not good at controlling their feelings. They have a streak of hysteria. You will find that Germans may often fly into a passion if some little thing goes wrong.“
Niet alleen dit verstoorde gevoelsleven van de Duitsers zorgde voor het succes van Hitler, maar ook de uitgebreide Duitse propaganda. Propaganda die inspeelde op de expansiedrang van de Duitsers. Na de Eerste Wereldoorlog was het de Britten niet gelukt die in te dammen. Daarom wordt er in 1944 nadruk gelegd op het wapenen van de vaak nog jonge soldaten tegen de propaganda van de Duitse agressor. Contact met de bevolking moest dan ook vermeden worden.
Wanneer je dan toch in contact kwam met de bevolking (anders dan de houding in WOI!!) je in Duitsland rechts moet rijden en je maar beter ver van de Duitse vrouwen kunt blijven. Niet alleen is de kans groot dat je een soa oploopt, ook zijn vele Duitse meisjes erop gebrand een soldaat aan de haak te slaan om dan Duitsland te kunnen verlaten.
Moet je praten met een Duitser, dan wordt aangeraden om een ferme toon aan te slaan:
“If you have to give orders to German civilians, give them in a firm, military manner. The German civilian is used to it and expects it.”
Niet voor niets is de eerste uitdrukking die de Brit geacht wordt te kennen “Hände hoch!”.
Duits zelfvertrouwen
Nadat het boekje in 2014 in het Duits vertaald werd, stond het maandenlang bovenaan in de bestsellerlijsten van Duitsland. Uitgever Helge Malchow denkt dat dit komt doordat het boekje een “ongelooflijk democratische beschaafdheid” toont in een tijd van verschrikkingen en verwoestingen. Hoewel sommige opvattingen tegenwoordig amusant, opmerkelijk en cliché zijn, laat “Instructions for the British Servicemen in Germany 1944” het heropgebouwde Duitsland zeventig jaar na de oorlog nadenken over deze clichés.
Clichés zijn nooit de waarheid en hebben altijd iets komisch. Toch geven ze wel een bepaalde indruk van land en volk waar men mee te maken heeft. Zeventig jaar geleden is historisch gezien kortgeleden en het kan dan ook goed zijn om nu na te denken over de clichés van destijds. Clichés waar de Duitsers lang mee hebben geworsteld. Pas tijdens het WK voetbal in 2006 was er een zweem van zelfvertrouwen te ontwaren bij gastland Duitsland. In 2014 werd dat nieuwe zelfvertrouwen bevestigd door het winnen van het WK voetbal. Heel Duitsland scandeerde toen liefkozend “Schlaand” en zong uit volle borst “Ein Hoch auf uns”.
Boek: Instructions for British Servicemen in Germany, 1944
