Heerlense kampbewaker Johannes Driehuis werd na de oorlog geëxecuteerd

Na de Tweede Wereldoorlog werden 39 Nederlandse oorlogsmisdadigers geëxecuteerd: NSB-leider Anton Mussert (1946), NSB-propagandist Max Blokzijl (1946), Jodenverraadster Ans van Dijk (1948), SD-medewerker Pieter Schaap (1949) en SD-spion Anton van der Waals (1950) zijn bekende voorbeelden. Tot de geëxecuteerden behoorde óók Johannes Driehuis (1910-1947), onder meer bewaker van Kamp Erica bij Ommen.¹ Een tijdlang woonde Driehuis aan de Geerstraat te Heerlen.² Wie was deze man?³

Amsterdammer Willem Alexander Nicolaas Driehuis (1887-1975) trad op 2 februari 1910 in het huwelijk met Amsterdamse Anna Alfonsa Maria Rijnders (1890-1947). Uit dit huwelijk werd op 22 november 1910 een zoon geboren: Johannes Hendricus Aloysius Maria (roepnaam: Johannes) Driehuis.

Het gezin Driehuis zal het niet al te breed hebben gehad: vader was huisschilder van beroep, moeder huisvrouw. Johannes volgde lager onderwijs en werd evenals zijn vader huisschilder van beroep. Misschien heeft hij nog met zijn vader samengewerkt.

Zoals veel van zijn leeftijdgenoten werd Johannes Driehuis onder de wapenen geroepen. In april 1929 werd hij geschikt bevonden om zijn militaire dienstplicht te vervullen. Hij werd ingedeeld bij het Korps Bereden Artillerie. Enkele jaren later zwaaide hij af.

Johannes trad op 19 april 1933 te Amsterdam in het huwelijk met Johanna Katharina Elisabeth Eisenberger, huisvrouw van beroep. Johanna werd 26 juli 1909 te Amsterdam geboren. Op 5 juli 1935 werd te Amsterdam een dochtertje geboren: Elisabeth Catharina Johanna. De nog jonge echtgenote van Johannes Driehuis overleed op 5 februari 1944 te Hilversum. Waaraan of waardoor is mij niet bekend. Later trouwde weduwnaar Driehuis met Clara Maria Frijns (1914-2007). Met haar had hij twee kinderen.

Kamp Erika

In juni 1941 trad Johannes Driehuis toe tot het Kontrollkommando (KK). Dit commando vervulde bewakingsdiensten in Kamp Erika bij Ommen. De bewakers van dit kamp waren geen ervaren militairen, maar ongetrainde werklozen. Het merendeel van hen was geworven via de Amsterdamse vestiging van het Nederlandse Arbeidsfront (NAF), een nationaalsocialistische vakcentrale onder leiding van NSB’er H.J. Woudenberg.⁴ Hun aantal groeide uit tot ongeveer honderd, onder wie enkele Nederlandse SS’ers. Ze droegen oude uniformen van het Nederlandse leger. Ook moesten zij een verklaring ondertekenen waarin ze trouw beloofden aan de Germaanse idealen. De bewakers behandelden de gevangenen, die zij ‘knackers’ noemden, zeer hardvochtig. Slaag met vuisten, knuppels en zwepen was aan de orde van de dag.

Tot de beruchtste bewakers behoorde Johannes Driehuis. Als bewaker vervulde hij verschillende functies. Zijn laatste leidinggevende functie was die van Halbzugführer. Behalve in Kamp Erica was hij ook in het dependancekamp in het Duitse Heerte bij Wolfenbüttel werkzaam (1942), een werkkamp waarin uit Kamp Ommen afkomstige Nederlandse gevangenen verbleven en dwangarbeid verrichtten voor Reichswerke Hermann Göring. Een kamp, zo mogelijk nog erger dan Kamp Erika, waarin enkele honderden Nederlandse gevangenen omkwamen door wreedheden van gefrustreerde bewakers zoals Johannes Driehuis en andere sadisten.⁵

Veroordeling

Na afloop van de oorlog werd Johannes Driehuis gearresteerd en geïnterneerd. Op 3 juni 1946 veroordeelde het Bijzonder Gerechtshof te ‘s-Hertogenbosch hem ter dood wegens opzettelijke hulpverlening aan de vijand in tijd van oorlog, welke hulpverlening mede bestond uit het mishandelen van gevangenen in Kamp Erika. Tijdens verhoren kon hij zich vaak niets meer herinneren van hetgeen zou zijn gebeurd of verklaarde hij in opdracht van anderen te hebben gehandeld, daarmee tevergeefs hopende zijn eigen verantwoordelijkheid te ontduiken. Vaak reageerde Driehuis vrijwel onbewogen. Na afwijzing van zijn gratieverzoek werd hij op 36-jarige leeftijd op vrijdagochtend 20 juni 1947 om 08.00 uur in Kamp Vught geëxecuteerd, vrouw en kinderen achterlatend.⁶

~ Marcel Krutzen

Noten