De Amerikaanse abolitionist John Brown (1800-1859) werd bekend door zijn gewelddadige pogingen om de slavernij in de Verenigde Staten te beëindigen. Een beruchte aanval op het arsenaal van Harpers Ferry werd hem in 1859 fataal.
John Brown verwekt maar liefst twintig kinderen. Zeven daarvan worden geboren uit zijn eerste huwelijk, met Dianthe Lusk. Nadat zij overleden is trouwt Brown in 1833 met zijn tweede vrouw, Mary Ann Day. Uit dit huwelijk worden nog eens dertien kinderen geboren.
Abolitionist
Al op jonge leeftijd wordt Brown een fel tegenstander van de slavernij. Hij vindt het maar niks dat mensen als koopwaar worden beschouwd.
In Amerika wordt in de negentiende eeuw veel gediscussieerd over de slavernij en die discussies worden steeds feller. Als in 1854 de zogenaamde Kansas-Nebraska Act wordt aangenomen krijgen de pioniers in de nieuwe gebieden in het westen het recht zelf te beslissen of slavernij er is toegestaan of niet. De wet moest een einde maken aan een lange discussie maar in de praktijk zorgt de ingevoerde wet in de staat Kansas juist voor een steeds fellere strijd tussen de voor- en tegenstanders van de slavernij. Er zijn zoveel rellen dat al snel gesproken wordt van Bleeding Kansas. De vraag is: moet Kansas een slavenstaat worden of een vrije staat?
Ook John Brown mengt zich in de strijd. In 1855 trekt hij naar Kansas. Brown is er van overtuigd geraakt dat er ook geweld moet worden gebruikt om de pro-slavernij strijders te stoppen. In 1856 doodt zijn groep vijf van voorstanders van de slavernij. Dit zogenaamde Bloedbad van Pottawatomie stond weer in verband met een plundering van een nederzetting van de zogenaamde Free-Staters en zo wordt er over en weer veel geweld gebruikt. Het Bloedbad van Pottawatomie zorgt er voor dat Brown in het hele zuiden een slechte naam krijgt. In het noorden wordt de abolitionist juist steeds meer gezien als een held.
Zijn strijd zit er nog niet op. Brown wil een slavenopstand op poten zetten en begint daarvoor geld in te zamelen. Samen met een groep van 21 strijders, waar ook vijf van zijn zoons deel van uitmaken, slaat hij in het najaar van 1859 zijn kamp op bij Harpers Ferry, een town in het slavenhoudende Virginia.
Op 16 oktober 1859 valt Brown met zijn mannen het federaal wapenarsenaal van Harpers Ferry aan. Met de buitgemaakte wapens wil Brown de zuidelijke slaven bewapenen. In Virginia moet de grote slavenopstand beginnen. Het wapenarsenaal wordt maar matig verdedigd en Brown slaagt er al snel in het te veroveren. De abolitionist heeft er echter rekening mee gehouden dat verschillende slaven zijn groep komen ondersteunen, maar dat blijkt een misvatting. Brown en zijn mannen staan er alleen voor en het blijkt moeilijk de opslagplaats te verdedigen. Kort na de inname van de opslagplaats worden de mannen omsingeld door lokale milities en een eenheid mariniers onder leiding van Robert E. Lee, de latere opperbevelhebber van de zuidelijke strijdkrachten. Twee van Browns zoons raken dodelijk gewond en Brown zelf wordt uiteindelijk gearresteerd.
De abolitionist moet zich verantwoorden voor de rechter en beroept zich dan op de bijbel. In Amerika maar ook in Europa lopen de meningen over Brown uiteen. In het zuiden van Amerika wordt de abolitionist door velen gezien als een krankzinnige extremist terwijl hij door veel mensen in het noorden wordt vereerd als een held.
In Europa neemt niemand minder dan de Franse schrijver Victor Hugo het voor de abolitionist op. De schrijver publiceert in de Daily News een brief waarin hij de Noord-Amerikanen verzoekt gratie te verlenen aan John Brown. Het Dagblad van Zuidholland en ’s Gravenhage schrijft hierover op 13 december 1859:
Het einde van John Brown
“This court acknowledges, as I suppose, the validity of the law of God. I see a book kissed here which I suppose to be the Bible, or at least the New Testament. That teaches me that all things whatsoever I would that men should do to me, I should do even so to them. It teaches me, further, to “remember them that are in bonds, as bound with them.” I endeavored to act up to that instruction. I say, I am yet too young to understand that God is any respecter of persons. I believe that to have interfered as I have done as I have always freely admitted I have done in behalf of His despised poor, was not wrong, but right. Now, if it is deemed necessary that I should forfeit my life for the furtherance of the ends of justice, and mingle my blood further with the blood of my children and with the blood of millions in this slave country whose rights are disregarded by wicked, cruel, and unjust enactments, I submit; so let it be done!”
John Brown wordt een maand later, op 2 december 1859, opgehangen. Veel klokken in het noorden luiden op het moment dat de executie wordt voltrokken.
Tijdens de Amerikaanse Burgeroorlog (1861-1865) zingt men in het noorden geregeld het lied John Brown’s Body:
Op onderstaand schilderij van Thomas Hovenden, getiteld The Last Moments of John Brown, is te zien hoe Brown een zwart kind omhelst terwijl hij op weg is naar het schavot. In werkelijkheid was er bij de executie geen neger aanwezig.
“I, John Brown, am now quite certain that the crimes of this guilty land will never be purged away but with blood. I had, as I now think, vainly flattered myself that without very much bloodshed it might be done.”
Het zouden profetische woorden blijken. De strijd tussen Noord en Zuid, tussen vrije staten en slavenstaten, zou nog uitmonden in een bloedige burgeroorlog.
