Kamikaze – Japanse zelfmoordeenheden tijdens WOII

De term kamikaze is in het geschiedenisjargon vrij ingeburgerd. Maar wat betekent dit historische begrip precies? Een korte geschiedenis van het fenomeen kamikaze.

Betekenis van de term kamikaze

Het begrip kamikaze – in het Japans 特別攻撃隊 – wordt gebruikt voor de Japanse piloten die zich met hun vliegtuig op vijandelijke schepen stortten om zoveel mogelijk schade aan te richten. Kamikaze is dus eigenlijk een afkorting van een zelfmoordpiloot: de kamikazepiloot.

De naam kamikaze verwijst naar een mythische ‘goddelijke wind’ die vroeger over Japan zou hebben gewaaid. Volgens de mare zorgde deze wonderlijke storm ervoor dat de Mongolen, die het eiland in de dertiende eeuw bedreigden, op de vlucht sloegen. In 1274 en 1281 deed Kublai Khan, de kleinzoon van Dzjengis Khan, pogingen om het eiland Japan te veroveren. De laatste invasiepoging, in augustus 1281, mislukte door een legendarische tyfoon, de goddelijke wind ‘kamikaze’.

Zoals de kamikaze zich als een storm op de Mongolen stortte, zo zouden de kamikazepiloten zich tijdens de Tweede Wereldoorlog met hun vliegtuigen op Amerikaanse schepen stortten.

Korte geschiedenis van de Japanse kamikazepiloten

Het fenomeen van de kamikazepiloot ontstond in de herfst van 1944. Japan had tijdens de Tweede Wereldoorlog met personele en materiële tekorten te maken en eind 1944 dreigde een Amerikaanse invasie. De kersverse luchtmacht-commandant Takijiro Onishi bedacht de volgens hem enige manier om de Amerikanen te beletten Japan te veroveren: zelfmoordpiloten aanvallen laten uitvoeren op schepen door op deze in te vliegen. Dit zou tot veel schade en doden leiden. Takijiro richtte speciale zelfmoordafdelingen in, de tokkotai. Al snel werden hun acties kamikaze genoemd: goddelijke wind.

Er was aanvankelijk tegenstand tegen deze nieuwe gevechtstactiek. Arima Masafumi, een eskaderleider van de luchtmacht, besloot daarop een eigen zelfmoordactie te organiseren. Op 15 oktober 1944 werd hij de eerste kamikazepiloot en vloog met zijn vliegmachine het Amerikaanse schip de “USS Franklin” in. Deze daad zou een diepe impact hebben gehad, waarop de opperbevelhebber van de luchtmacht besloot een programma op te zetten.

In totaal zouden minstens 3800 Japanse piloten het leven laten met kamikazeacties. Er zijn ook bronnen die meer dan 5000 piloten noemen. De kamikazepiloten slaagden erin om 34 Amerikaanse schepen te laten zinken en honderden anderen zwaar te beschadigen. Veel mensen denken dat alle piloten vrijwilligers waren, maar volgens een Japanse antropoloog was dit onzin. De sociale druk was immens. Zo was er de Japanse traditie van harakiri, gegroeid vanuit de feodale samoerai-cultuur: zelfmoord plegen was in deze traditie een teken van moed. Een groot verschil: harakiri was vrijwillig, kamikaze niet. Japanse officieren weigerden zich over te geven aan de vijand – dan nog liever dood – en eisten totale gehoorzaamheid van hun militairen. Bij het selectieproces van kamikazepiloten moest je naar voren stappen in een grote groep als je liever geen zelfmoordvlucht ondernam. Dat durfde vrijwel niemand.

Opvallend is de sociologische samenstelling van het kamikaze-korps. Van de zelfmoordpiloten was ongeveer driekwart enorm jong, terwijl er onder de doden zo’n duizend jongeren waren die net hun bul hadden gehaald en vervolgens geselecteerd werden om opgeleid te worden tot kamikazepiloot. Verder bevonden zich onder de piloten vrijwel geen hoge officieren. En personen afkomstig uit elitaire kringen werden niet geselecteerd.

Lees ook: Zelfmoord door samurai: harakiri & sappuku
…en: Rammende Russen: totale agressie en de taran
Thema: historische artikelen over zelfmoord
Overzicht van boeken over de Tweede Wereldoorlog

Bronnen ▼