Koning in Europa

Op 15 november 1688 landde stadhouder prins Willem III (1650-1702) met een internationaal leger in Brixham in het zuiden van Engeland. Het kostte de Prins van Oranje 44 dagen om Londen te bereiken waar hij door een uitzinnige menigte werd verwelkomd. In april 1689 werd Willem, samen met zijn vrouw Mary Stuart II, gekroond tot koning van Engeland, Schotland en Ierland. Deze geschiedenis staat bekend als de Glorieuze Revolutie.

Oranje’s expeditie, zijn koningschap en de gevolgen voor Europa staan in het boek Koning in Europa centraal. Daarbij worden de politieke ontwikkelingen, de militaire onzekerheden en het lot van de koninklijke hoofdrolspelers belicht. Dat Willem zich tijdens deze tocht met succes kon opwerpen tot koning, lag niet direct voor de hand.

Nu of nooit

Dat de expeditie zou slagen was ook niet vanzelfsprekend. In de late herfst een oversteek naar Engeland maken, getuigde zelfs van een zekere waaghalzerij. Blijkbaar was de dreiging groot genoeg om deze gewaagde onderneming aan te gaan. Mocht de koning van Frankrijk, Lodewijk XIV, erin slagen een alliantie te sluiten met de Engelse koning James II, dan ging de Republiek beslist haar ondergang tegemoet. Dit katholieke bondgenootschap moest koste wat kost worden voorkomen. Volgens Willem was het nu of nooit.

De eerste poging om vanuit Hellevoetsluis de overtocht naar Engeland te maken, op 29 oktober, mislukte. Twee weken moest Willem wachten op een oostenwind om uiteindelijk op 10 november een tweede poging te wagen. Vijf dagen later landde de armada in Brixham aan de zuidkust van Engeland.

Een logistieke nachtmerrie stond voor de deur. Alleen al het lossen van de paarden nam twee volle dagen en nachten in beslag. Artillerie, munitie en ander zwaar materieel werden naar Topsham gevaren en daar uitgeladen, dat leverde een behoorlijke tijdwinst op. Willem verwachtte dat plaatselijke Engelse edelen hem al bij Brixham zouden verwelkomen maar tot zijn grote ergernis hielden zij zich de eerste week afzijdig. Toen de eerste edelman zich uiteindelijk in Exeter vertoonde, volgden er meer.

Oorlogsverklaring

Na Willem’s landing besefte koning James dat hij in actie moest komen. De invasie was niet langer een abstracte dreiging, maar een regelrechte oorlogsverklaring. Op aandringen van zijn adviseurs mobiliseerde James zijn legers, talrijk maar ongemotiveerd. De aarzelende James wist zich uiteindelijk in beweging te zetten en naar Salisbury te rijden om zijn regimenten te inspecteren en toe te spreken.

Krachtdadig neemt de koning aanvankelijk deze taak op zich maar wanneer zijn favoriet hem in de steek laat, verliest James grip op de situatie en valt zijn leger uiteen. De gebeurtenissen wisselen elkaar vervolgens in hoog tempo af — er breekt nu een fase aan van politiek, diplomatiek en militair balanceren.

Het boek Koning in Europa volgt het journaal van Huygens op de voet. Alle plaatsen waar Willem langskwam en overnachtte, passeren in dit boek de revue. Het conflict tussen Willem III en Lodewijk XIV, de rol die James II daarin speelde en de troonopvolging komen tevens aan de orde. Aparte hoofdstukken over Bentinck, Gilbert Burnet, Monmouth, Mary Stuart II en John Churchill zorgen voor de nodige diepgang.

~ Yolande van der Deijl

Boek: Koning in Europa
Zie ook: De Glorieuze Revolutie
…en: Koning-Stadhouder Willem III van Oranje

Bekijk dit boek bij: