Beatrix der Nederlanden (1938-)

Beatrix was van 1980 tot en met 2013 Koningin der Nederlanden. In 2013 trad ze af ten gunste van haar oudste zoon, koning Willem Alexander. De volledige naam van Beatrix luidt Beatrix Wilhelmina Armgard, Prinses der Nederlanden, Prinses van Oranje-Nassau, Prinses van Lippe-Biesterfeld.

Prinses Beatrix werd op 31 januari 1938 geboren op Paleis Soestdijk in Baarn als eerste kind van prinses Juliana en prins Bernhard van Lippe-Biesterfeld. In 1939 kreeg ze een zusje, prinses Irene. Nadat de oorlog uitbrak in mei 1940, vluchtte het gezin naar Canada en woonden ze in Rockcliffe Park, een villadorp aan de rand van Ottawa. In Canada werd in 1943 prinses Margriet geboren. Prins Bernhard bleef tijdens de oorlog in Londen bij zijn schoonmoeder, koningin Wilhelmina.

Volgens Beatrix’ gouvernante, jonkvrouw Sophia Feith, had Beatrix in die jaren niet direct koninklijke ambities:

“Trix haar grote ideaal is om boerin te worden en om dan met twee emmers aan een juk melk rond te brengen bij al die arme kinderen die al jaren geen melk hebben gehad.”Albert VanderMey, Beatrix in ballingschap (Ede 1983), p. 119

Na de bevrijding kwam het gezin op 2 augustus 1945 weer terug naar Nederland. Twee jaar later (1947) werd prinses Christina op Paleis Soestdijk geboren. Beatrix volgde het lyceum in Baarn en slaagde in 1956. In datzelfde jaar werd ze – als achttienjarige – geïnstalleerd als lid van de Raad van de State, haar eerste officiële taak. Daarna ging Beatrix rechten studeren in Leiden, waar ze in 1961 afstudeerde.

Huwelijk

In 1965 verscheen in de pers de beroemde foto van fotograaf John de Rooy waarop Beatrix met een onbekende jongeman in de tuin stond. Het bleek om de Duitse diplomaat Claus von Amsberg te gaan. Niet iedereen was blij met de nieuwe liefde van Beatrix, met name omdat hij een Duitser was en in de oorlog soldaat was geweest. Na uitvoerig onderzoek bleek echter dat Claus niet bij oorlogshandelingen betrokken was geweest. Ondanks dat waren er nog steeds mensen die moeite hadden met de afkomst van de geliefde van de kroonprinses. Beatrix verloofde zich enige tijd later tot onvrede van deze critici ook nog met deze ‘Duitser’. Hun bruiloft in 1966 werd hierdoor ontsierd door demonstraties en rookbommen.

Ruim een jaar na hun huwelijk werd een eerste zoon geboren: prins Willem-Alexander (1967), gevolgd door prins Friso (1968) en prins Constantijn (1969). Tijdens de jaren hierna reisde het stel veel en brachten ze verschillende werkbezoeken.

Troonopvolging

Toen koningin Juliana op haar 71e verjaardag, 30 april 1980, afstand deed van de troon volgde prinses Beatrix haar moeder op als Koningin der Nederlanden. Dat Beatrix troonopvolgster zou worden stond niet meteen bij haar geboorte vast. Tot aan een wetswijziging in 1983 hadden mannelijke nakomelingen voorrang gekregen op Beatrix. Pas toen duidelijk werd dat Juliana geen kinderen meer zou krijgen, wist Beatrix dat ze haar moeder als koningin zou opvolgen.

De abdicatie zorgde voor veel onrust in Amsterdam, vanwege de krakersbeweging die onder het motto ‘geen woning, geen kroning’ fel demonstreerde. Jolande Withuis beschrijft de dag haar biografie van Juliana als volgt:

Amsterdam leek 30 april 1980 een stad waar een burgeroorlog woedde (…) Van een feestelijke troonsafstand en inhuldiging was geen sprake. Integendeel. Vergeleken bij dit geweld waren de rookbommen bij het huwelijk van Beatrix kinderspel geweest. Juliana. Vorstin in een mannenwereld – Jolande Withuis, p. 704

Ook in het paleis op de Dan, waar de abdicatie plaatsvond heerste er een bijzonder sfeer, aldus Withuis:

“Wat in het oog springt bij de beelden is hoe nerveus opdringerig de moeder haar dochter benaderde, en hoeveel moeite de dochter deed om afstand te bewaren voor zover dat kon zonder haar moeder openlijk te corrigeren.”

Beatrix wordt koningin:

Tussen het volk

Terwijl Juliana vanwege haar toegankelijkheid door velen werd gezien als ‘koningin van het volk’, koos Beatrix voor een iets afstandelijkere koers. Het is bekend dat ze kritiek had op haar moeders informele omgang met anderen en het koningshuis weer wat meer ‘op afstand’ wilde zetten zodat het meer statuur kreeg. Illustratief hiervoor is dat Beatrix zich weer liet aanspreken met ‘majesteit’ terwijl voor haar moeder ‘mevrouw’ voldeed. Volgens een persoonlijke secretaris van koningin Juliana, Walraven baron van Heeckeren van Molecaten vond Beatrix het verschrikkelijk…

“dat de Koningin zich laat tutoyeren dat de Koningin frère et compagnon is en zegt: ik wil eigenlijk niet op de troon zitten.”

Dit verklaarde de baron in 1956 tegenover een journalist van Elsevier.

Wel begaf Beatrix zich – net als haar moeder – regelmatig onder het volk. Zo bezocht ze in 1965 samen met Majoor Bosshardt van het Leger des Heils de beruchte Wallen in Amsterdam, om de situatie daar (vermomd) te bekijken. In 2005 dook ze – ter ere van het honderdjarig bestaan van de markt – onverwachts op bij de Albert Cuypmarkt in Amsterdam. En ze introduceerde de Koninginnedag waarbij de Koninklijke familie elk jaar twee plaatsen in Nederland bezoekt. Tijdens de regeerperiode van Juliana vond op de verjaardag van de vorstin steeds een defilé plaats bij Paleis Soestdijk, maar onder Beatrix ging de koninklijke familie dus naar ‘het volk’ toe in plaats van omgekeerd. Op initiatief van koningin Beatrix bleef koninginnedag wel gehouden worden op de verjaardag van haar moeder (30 april). Volgens Beatrix uit respect voor haar moeder, maar de weersomstandigheden waren in april natuurlijk ook beter dan op haar eigen verjaardag (31 januari).

Tijdens haar regeerperiode lag haar vader, prins Bernard, geregeld onder vuur, onder meer vanwege de Lockhead-affaire. Beatrix zei daarover: “Ik zie zijn fouten. Maar houd zoveel van hem” Paul Schnabel, socioloog en oud-directeur van het Sociaal Cultureel Planbureau, omschrijft de koningin in de door Jutta Chorus geschreven biografie van Beatrix als volgt:

“Ze is een reactie op haar moeder, die chaotisch was, en op haar vader, die chaotisch leefde.”

Beatrixisme

Anders dan haar moeder bemoeit Beatrix zich vrij actief met de ontwikkelingen in de Nederlandse politiek. Zo actief dat er in de media zelfs een begrip voor wordt gebruikt: Beatrixisme. Op Bevrijdingsdag 1995 bekritiseert de vorstin “de onverdraagzaamheid en haatgevoelens tegenover minderheden”. Algemeen wordt dit opgevat als kritiek op VVD-leider Frits Bolkestein die dan net het vreemdelingenvraagstuk op de politieke agenda heeft gezet. Ook zou de koningin zich vaak bemoeien met hoge bestuurlijke benoemingen. En ze maakt zich op de achtergrond hard voor de opening van een Nederlandse ambassade in Jordanië. Naar verluidt omdat ze bevriend is met de Jordaanse koning Hoessein.

Prins Claus

Ondanks zijn afkomst, werd prins Claus bij het Nederlandse volk toch één van de populairste leden van het koningshuis. Hij zette zich onder meer in voor ontwikkelingswerk. Eind jaren zeventig kwamen er aanwijzingen dat prins Claus depressief was. Hiervoor werd hij in 1982 opgenomen in een Zwitserse kliniek en hij liet een jaar lang verstek gaan bij openbare gelegenheden. Later werd bij hem Parkinson vastgesteld. In 2002 overleed hij en werd hij bijgezet in de koninklijke grafkelder van Oranje-Nassau in de Nieuwe Kerk te Delft. Hij was in die periode een van de populairste personen van het koningshuis.

Dieptepunten

Tijdens de regeerperiode van Beatrix waren er verschillende dieptepunten en schandalen in en rond het leven van de koningin. Zo was er veel commotie over de vader van haar schoondochter Máxima, Jorge Zorreguita, die minister van buitenlandse zaken was tijdens het beruchte regime van Jorge Videla in Argentinië. Ook haar andere schoondochter, Mabel, was controversieel vanwege haar vermeende verleden met topcrimineel Klaas Bruinsma. In de (sensatie)pers werd hierover veelvuldig bericht en kwam deze geschiedenis bekend te staan als, Mabelgate. In 2003 verscheen in HP/De Tijd verder een reeks interviews met de dochter van Irene, Margarita, waarin Beatrix werd beticht van afluisteren en treiteren van diens echtgenoot Edwin de Roy van Zuydewijn, de zogenaamde Margarita-affaire.

De ‘zucht’ na het drama in Apeldoorn

En ander dieptepunt volgde in 2009, toen de 38-jarige Karst Tates tijdens de Koninginnedag in Apeldoorn inreed op de menigte, waarbij acht doden en elf gewonden vielen. Later op die dag gaf Beatrix op de televisie een bewogen verklaring die werd voorafgegaan door een diepe zucht:

Verklaring van Beatrix na het drama in Apeldoorn

Prins Friso

In 2012 volgde een persoonlijk drama voor de Koninklijke familie toen prins Friso tijdens een skivakantie bedolven raakte onder een sneeuwlawine. Hij belandde in coma en overleed op 12 augustus 2013 op 44-jarige leeftijd aan de gevolgen van het ongeval.

Troonsafstand

Op 28 januari 2013 kondigde Beatrix haar aftreden aan op 30 april 2013. Sinds haar abdicatie voert zij de titels prinses der Nederlanden, prinses van Oranje-Nassau en Prinses van Lippe-Biesterfeld met het predicaat Koninklijke Hoogheid. Ze woont sinds 2014 weer in Kasteel Drakensteijn, een landhuis in de bossen van Lage Vuursche waar ze voor haar koningschap ook geruime tijd verbleef.

Beatrix kondigt haar aftreden aan

Hobby’s

Prinses Beatrix heeft verschillende hobby’s. De bekendste daarvan is wel het beeldhouwen en boetseren. Bekend is dat er op verschillende plekken in de openbare ruimte beelden van haar zijn te vinden. De koningin stelt zich hier echter bescheiden mee op. Vaak blijft het gissen welke beelden precies van haar kunnen zijn. Beatrix kreeg beeldhouwles van Tony van de Vorst en Bob Schreefel.

• Meer artikelen over prinses Beatrix
• Boek: Beatrix, koningin der Nederlanden

Bronnen ▼