Dark
Light

Konrad Adenauer – Eerste bondskanselier van West-Duitsland

4 minuten leestijd
Konrad Adenauer
Konrad Adenauer

De eerste bondskanselier van West-Duitsland: Konrad Adenauer. Speelde een belangrijke rol in de wederopbouw van West-Duitsland na de Tweede Wereldoorlog.

Konrad Adenauer (1876-1967)
Konrad Adenauer
Konrad Adenauer wordt op 5 januari 1867 geboren in Keulen. Zijn vader is advocaat. Adenauer studeert aan de universiteiten van Feiburg, München en Bonn en wordt dan advocaat. In 1917 wordt hij burgemeester van Keulen. Hij blijft dit tot 1933. Daarnaast is hij van 1917 tot 1918 lid van het Pruisisch Herenhuis en van 1920 tot 1932 president van de Pruisische Staatsraad.

Adenauer laat zich in Duitsland zien als een tegenstander van de nazi’s. Als burgemeester verbiedt hij nazi’s bijvoorbeeld vlaggen met daarop het hakenkruis op te hangen. In 1933 wordt Adenauer door de nazi’s uit al zijn functies ontheven en een jaar later wordt hij in de gevangenis gegooid. Hij wordt ervan beschuldigd te hebben meegewerkt aan een aanslag tegen Hitler. Een groot deel van de Tweede Wereldoorlog slijt Adenauer in de gevangenis.

Na de oorlog

CDU-verkiezingsposter met daarop de beeltenis van Adenauer
CDU-verkiezingsposter met daarop de beeltenis van Adenauer
Als de geallieerden Keulen hebben bevrijd menen de Amerikanen dat Adenauer geschikt is om weer burgemeester van Keulen te worden. Hij wordt dit in 1945 maar wordt hierna al snel uit zijn functie ontheven door de Britten. Adenauer gaat zich dan bezighouden met de oprichting van een nieuwe politieke partij: de Christlich Demokratische Union Deutschlands (Christelijk Democratische Unie van Duitsland).

Met zijn nieuwe partij wordt Adenauer op 15 september 1949 gekozen tot kanselier van de Bondsrepubliek Duitsland. Hij wil zich met name inzetten voor een overgang van West-Duitsland naar een soevereine, democratische staat. Adenauer probeert op economisch vlak zoveel mogelijk samen te werken met het kapitalistische westen. Amerika steunt West-Duitsland door middel van het Marshallplan, een plan dat gericht is op economische wederopbouw van de door de oorlog getroffen landen in Europa. De invloed van het Marshallplan op de economie van West-Duitsland is echter beperkt omdat het land veel meer herstelbetalingen aan Amerika moet betalen dan het steun ontvangt.

De periode van wederopbouw die voor een groot deel onder Adenauer in West-Duitsland plaatsvindt wordt ook wel het Wirtschaftswunder (economisch wonder) genoemd. Het is een zeer succesvolle periode. Belangrijke factor in het herstel van West-Duitsland is de invoering van een andere munt: de Deutsche Mark (1948). Adenauer vormt een rechtsgeoriënterend kabinet en leidt vanaf 1951 ook de buitenlandse politiek. In Europa blijft hij toenadering zoeken tot het westen en is hij een tegenstander van de Sovjet-Unie. Dit tot frustratie van zijn grootste politieke tegenstander, de socialist Kurt Schumacher. Deze is niet blij met de keus van Adenauer zich eenzijdig aan het westen te binden en roept tijdens een toespraak van Adenauer:

“Sie sind der Kanzler der Alliierten!”(U bent de kanselier van de geallieerden!).

De invoering van de Deutsche Mark geeft de West-Duitse economie een push
De invoering van de Deutsche Mark geeft de West-Duitse economie een push
Adenauer weet van West-Duitsland een autonome staat te maken. Op 23 mei 1949 (Petersberg-overeenkomst) wordt West-Duitsland als Bondsrepubliek Duitsland opgericht en op 9 mei 1955 treed West-Duitsland toe tot de NAVO.

Aanslag op Konrad Adenauer

Op 27 maart 1952 wordt er met een bom in een postpakket een aanslag op het leven van Adenauer gepleegd. De Duitse politieagent Karl Reichert verliest hierbij het leven. Het spoor naar de daders leidt al snel naar de revolutionaire zionistische beweging Irgun Zwai Leumi. Deze beweging stond in 1952 onder leiding van de latere Israëlische president Menahem Begin. Volgens historici was de aanslag bedoeld om de onderhandelingen tussen Duitsland en Israël over herstelbetalingen te laten mislukken. Onderzoek van de Frankfurter Allgemeine Zeitung wees in 2006 uit dat de beweging inderdaad achter de aanslag zat. Een van de daders, Elieser Sudit, bekende dit tegenover de Duitse krant.

Konrad Adenauer heeft de touwtjes in eigen land stevig in handen. Zijn positie versterkt als zijn enige grote politieke vijand Schumacher in 1952 overlijdt. Daarnaast geniet hij veel vertrouwen omdat West-Duitsland een verrassende periode van economische groei doormaakt. In 1953 wordt Adenauer dan ook herkozen als bondskanelier en ontwikkelt hij zich tot een van de meest gezaghebbende politici in Europa. September 1957 wordt Adenaur voor de tweede maal herkozen als bondskanselier.

Graf van Konrad Adenauer
Graf van Konrad Adenauer

Rond de jaren zestig zoekt Adenauer meer toenadering tot de anti-Amerikaanse koers van zijn Franse collega Charles de Gaulle. Verbroederingspogingen tussen Oost- en West-Europa bekijkt hij in deze periode argwanend, waardoor de relatie met de Amerikaanse president John F. Kennedy bekoelt. Dat de relatie tussen Frankrijk en West-Duitsland verbetert wordt op 22 januari 1962 officieel aan de wereld getoond. De landen tekenen dan een vriendschapsverdrag. Charles de Gaulle en Konrad Adenauer spreken af elkaar voortaan ieder halfjaar te ontmoeten.

September 1961 begint Adenauer aan zijn vierde ambtstermijn als bondskanselier. Na aandringen van coalitiepartijen en zijn eigen partij stapt de 87-jarige in oktober 1963 af. Hij blijft partijvoorzitter en wordt als bondskanselier opgevolgd door Ludwig Erhard, die eerder als minster van economische zaken een grote bijdrage leverde aan het Wirtschaftswunder. Adenauer was er overigens geen voorstander van dat Erhard hem opvolgde en stak dat niet onder stoelen of banken.

Konrad Adenauer blijft nog wel partijvoorzitter van de CDU tot 1966. Op 20 april 1967 overlijdt hij na een korte griep. Eerder heeft hij al drie hartinfarcten gehad. De eerste bondskanselier van West-Duitsland krijgt na zijn overlijden een staatsbegrafenis. Hij ligt begraven op de begraafplaats Waldfriedhof in Rhöndorf.

Promotie-video voor het CDU uit 1957

Gratis nieuwsbrief

Meld u aan voor onze wekelijkse nieuwsbrief (51.323 actieve abonnees)


Mede dankzij onze donateurs zijn al onze artikelen gratis te lezen. Op Historiek vindt u dus geen PREMIUM artikelen of 'slotjes'.

Steun ons ook

×