Jaarlijks organiseert Stichting Sobibor in samenwerking met het Duitse Bildungswerk Stanislaw Hantz en het Poolse Studnia Pamieci een Studiereis naar voormalige doorgangsgetto’s en vernietigingskampen in Oost-Polen. Bijzonder is dat de stichting dit keer ook enkele docenten uit het middelbaar onderwijs heeft uitgenodigd om mee te reizen. De deelnemers schrijven de komende dagen over hun ervaringen. Hun blogs publiceren we op Historiek:
Studiereis Sobibor (Dag 7 – Slot)
Vandaag, zaterdag 24 oktober, de laatste dag van de studiereis in Polen, het einde van zeer intensieve maar buitengewoon waardevolle ervaring. Naast het fijne contact met andere reisgenoten over niet alleen maar het doel van de reis, wat soms heel prettig is, was er natuurlijk ruime aandacht voor het doel van de studiereis, operatie Reinhard.
Voor mijn vertrek realiseerde ik dat de uiteindelijke confrontatie met deze zwartste bladzijde van de recente menselijke geschiedenis onvermijdelijk was geworden, en woorden die kapitein Willard, de hoofdpersoon in Coppola’s Apocalyps Now! uitspreekt kwamen in mijn gedachten.
“I was going to the worst place in the world and i didn’t even know it”.
Deze film uit 1979 is gebaseerd op het boek Heart of Darkness van de Joseph Conrad wat thematisch goed aansluit bij deze studiereis.
De terugreis gaat van Lublin via Warschau naar Amsterdam, met een ruime pauze in Warschau. Daar aangekomen worden we opgewacht door onze gids Magda, die ons op prettige en efficiënte wijze door georganiseerde chaos van Warszawa leidt. Het kost mij even wat moeite om mij aan te passen aan deze wervelwind van beeld en geluid te wennen. Echter, al snel begin ik de werkelijkheid te zien en ervaren en besef ik dat ik in deze stad met zijn rijke maar beladen geschiedenis zal terugkeren.
Via een aantal points of interest, begeleid door deskundig commentaar van onze gids Magda, komen we aan bij het POLIN, Museum of the History of Polish Jews, een educatief en cultureel centrum sinds 2013 waar vanaf oktober 2014 The Core Exhibition, 1000 jaar geschiedenis van de Joden in Polen een permanente en vooraanstaande plek heeft gekregen. Het museum is gesitueerd in het deel van de stad waar ich in de Tweede wereldoorlog het getto van Warschau bevond maar vandaag herinnert behalve het nabijgelegen monument niets meer aan die geschiedenis.
Het POLIN, ontworpen door de Finse architect Rainer Mahlamäki, is een hypermodern museum met 12,800 vierkante meter bruikbare ruimte waar transitie naar een andere plek en tijd al begint voordat je het gebouw betreedt. Dit is geheel overeenkomstig met de huidige trend, een museumbezoek moet een totaal beleving zijn die een bredere bezoekers groep trekt. Door het slim gebruik van glas wordt je vanuit de entree op een golf van licht het museum ingevoerd waar hoge muren in golvende lijnen domineren. Deze symboliseren het uiteen wijken van de Rode Zee voor de Joden, op de vlucht voor de Farao van Egypte.
De tentoonstelling over de geschiedenis van de Joden in Polen, The Core Exhibition, bevindt zich onder de boven beschreven structuur die ook nog bestaat uit filmzalen, café/restaurant, boek- en cadeauwinkel. Dus eigenlijk in de kelder, een keuze die eerst wat vreemd aandeed maar eigenlijk heel vanzelfsprekend is. Het verleden ligt vaak onder onze voeten begraven of komt uit delen van de menselijke herinnering verscholen onder lagen van persoonlijke ervaring.
Net als in het bovenliggende deel van het museum zijn hier alle registers opgetrokken om de bezoeker zoveel mogelijk op zijn persoonlijke motivatie voor het bezoek aan te spreken. In Identity and the Museum Visitor Experience uit 2009 van J.H.Falk worden vijf verschillende motivaties (de ontdekker, verzorger, professional, experience seeker en spirituele pelgrim) die elkaar kunnen afwisselen. Door middel van een hypermoderne combinatie van opstellingen en gebruik van licht en ruimte worden die nog eens versterkt. Niet verrassend is dat de periode 1939-1945 donker en ingesloten is. Al met al beslist een museum dat je vaker zou moeten bezoeken.
Na het bezoek gaan we verder met de taxi. Na een korte rit stappen we uit en wandeling naar een binnenplaats leidt ons naar de allerlaatste plek. Ik sta voor een muur van simpele bakstenen die duidelijk enige ouderdom heeft. Een tekst op een plaquette geeft aan dat dit de plaats is waar het getto van Warschau werd afgesloten. Terwijl ik voor dit onooglijke stukje muur sta vraag ik mij af hoelang deze plek zal blijven bestaan. Maar deze muur waar het besef van levende geschiedenis, tegen de verdrukking in is blijven hangen, doet mij ook verlangen naar iets wat zij die hier achter woonden niet meer kunnen. De muur en het verleden zijn gesloten. Het is tijd om naar huis te gaan. Take care, be well.
De reden voor mijn deelname aan deze studiereis is mijn interesse voor geschiedenis in het algemeen en die van de Tweede Wereldoorlog en Shoah in het bijzonder.
- Alle Studiereis Sobibor-blogs
- Website: www.stichtingsobibor.nl
- Artikelen over Sobibor
