Ludwig van Beethoven – Duitse componist

De Duitse klassieke muzikant en dirigent Ludwig van Beethoven geldt als een van de grootste componisten uit de geschiedenis. Beethoven was een muzikaal genie wiens muziek – denk aan klassiekers als ‘Für Elise’, Beethovens ‘9e Symfonie’ of de ‘Piano Sonata no.14’ -, tot op de dag van vandaag populair zijn. Wie was deze componist, wiens muziek een grote invloed had op de negentiende-eeuwse muziek?

Samen met virtuoze musici als Johann Sebastian Bach, Wolfgang Amadeus Mozart, Antonio Vivaldi en tal van anderen wordt Ludwig van Beethoven tot de grootste componisten uit de muziekgeschiedenis gerekend. De stijl van Ludwig van Beethoven sluit nauw aan bij de klassieke stijl van Mozart en Joseph Haydn. Van Beethoven, Mozart en Haydn worden, hoewel ze niet samenwerkten, alle drie gerekend tot de zogenoemde “Eerste Weense School”. Ook Frans Schubert wordt wel eens tot dit trio gerekend. Deze muziektraditie sloot het classicisme af en luidde de muzikale periode van de romantiek in.

Jonge jaren van Ludwig van Beethoven in Bonn (1770-1792)

Ludwig van Beethoven werd op 16 december 1770 geboren in Bonn, toen nog een vrij onbekend Duits stadje. Hij was de zoon van de keurvorstelijk tenorzanger Johan van Beethoven (1740-1792) en diens vrouw Maria Magdalena Keverich (1746-1787). Ludwigs opa, Lodewijk van Beethoven (1712-1773), was afkomstig uit Mechelen en verhuisde in maart 1773 naar Bonn om daar hofzanger te worden.

Ludwig had een muzikale, niet altijd makkelijke jeugd. Het gezin waarin hij opgroeide was arm en zijn vader kwam geregeld dronken thuis. Mede hierdoor ontwikkelde Van Beethoven zich tot een sombere, wantrouwde persoonlijkheid, met een soms explosief karakter. Op zijn vijfde, in 1776, begon Ludwig met klavierlessen. Ludwig bleek talent te hebben. Als vader Van Beethoven dronken thuis kwam, vroeg zijn vader Ludwig voor hem op de piano te spelen. Net als Leopold Mozart hoopte Ludwigs vader dat zijn zoon een muzikaal wonderkind zou worden. Die droom zou uitkomen…

In zijn jeugd volgde Ludwig slechts enkele jaren onderwijs, van 1777-1781 bezocht hij het Tirocinium, een lagere school in Bonn. In deze tijd, vanaf 1779, begon Beethoven in Bonn ook met muzieklessen bij de hoforganist Christian Gottlob Neefe, waardoor hij kennismaakte met de muziek van Bach, Haydn en Mozart. Twee jaar later begon Ludwig van Beethoven zijn eerste composities te schrijven. In datzelfde jaar 1781, tijdens de Patriottentijd, trad hij ook op voor de Nederlandse erfstadhouder Prins Willem V van Oranje-Nassau, tijdens een familiebezoek aan Nederland met zijn moeder.

In het jaar 1787 overleden in korte tijd Ludwigs moeder en zijn zus, waardoor Ludwigs vader instortte en Ludwig de verantwoordelijkheid kreeg over het gezin Van Beethoven. Er werd op 20 november 1789 – het jaar van de Franse Revolutie – zelfs een keurvorstelijk decreet uitgevaardigd waarbij Ludwigs vader eerder met pensioen werd gestuurd en Ludwigs vader verplicht werd de helft van het onderhoudsgeld aan zijn zoon te geven… Enkele jaren later stierf Johan van Beethoven, als een geruïneerd man, zo schrijft Caeyers in hoofdstuk 2 van zijn Beethoven-biografie:

“Jan van Beethoven stierf, geruïneerd en aan lagerwal, op 18 december 1792. Zijn dood zou de keurvorst de laconieke reactie hebben ontlokt dat vanaf nu de inkomsten van het drankverbruik in de stad een aanzienlijke terugval zouden kennen…”

In juni 1784 werd Beethoven, naast Neefe, benoemd tot hoforganist. Enkele jaren later besloot hij Wenen te bezoeken om muzieklessen bij Mozart te nemen, maar het is onzeker of beide genieën elkaar in Wenen, in 1787, ook echt hebben ontmoet.

Ludwig van Beethoven in Wenen (1792-1827)

Op 2 november 1792 vertrok Ludwig van Beethoven naar Wenen, waar hij op 10 november aankwam. Mozart was al bijna een jaar eerder, eind 1791, overleden.

Tussen 1792 en 1794 kreeg Beethoven in Wenen les van de componist Joseph Haydn. Maar de muzikale stijl van beide klassieke muzikanten liep te ver uiteen: Haydn vond Beethovens muziek te agressief, te weinig gelikt en probeerde zelfs een aantal pianostukken van Beethoven tegen te houden. Op 29 maart 1795 trad Beethoven voor het eerst in concert op in Wenen.

Interessant is Beethovens derde sympfonie Eroïca (1803), die hij opdroeg aan Napoleon Bonaparte. Toen Napoleon zich in 1804 tot keizer uitriep, kraste een kwade Ludwig diens naam op het titelblad door totdat er een gat in het papier zat (afbeelding links). In juni 1812 vertrok Beethoven tijdelijk naar een kuuroord in Teplitz, bij Karlsbad. Daar ontmoette hij op 19 juli Johann Wolfgang von Goethe. In zijn latere leven, vanaf 1801, werd Beethoven steeds dover, totdat hij uiteindelijk helemaal niets meer hoorde. Eind 1826 kreeg Beethoven een ernstige longontsteking na een overnachting in een ijskoude dorpsherberg. Begin december 1826 componeerde hij zijn laatste voltooide werk: ‘Wir irren allesamt WoO 198’.

Laatste woorden Beethoven: ‘Schade, schade, zu spät’

Er bestaat een bijzondere anekdotes over Beethovens laatste woorden, die natuurlijk niet meer 100% te achterhalen zijn. Ludwig van Beethoven zou na ontvangst van het sacrament van het laatste oliesel (voor stervenden) het volgende gezegd hebben:

“Plaudite, amici, comedia finita est…” (‘Applaudisseert, vrienden, de voorstelling is afgelopen…’, het gebruikelijke slot bij een muziekstuk)

De dood van Ludwig van Beethoven deed in sommige opzichten zelfs denken aan de Goede Vrijdag-gebeurtenissen op Golgotha. Schott, de uitgever van Beethovens muziek, stuurde hem wijn op zijn ziekbed. Beethoven keek naar de wijn en sprak zijn laatste woorden:

“Schade, schade, zu spät.”

Nadat Ludwig twee dagen buiten bewustzijn was geweest, stormde het ineens op 26 maart 1827 in de namiddag. Rond vijf uur volgde een felle lichtflits met een gigantische donderslag. Volgens een getuige opende Beethoven toen zijn ogen, hief hij zijn rechterhand op en balde nog eenmaal zijn vuist. De uitdrukking op Beethovens gezicht was ernstig en dreigend. Daarna liet Ludwig van Beethoven zijn hand op het bed terugvallen en deed hij zijn ogen dicht.

Bronnen ▼