Lynchen – Vernoemd naar de dubieuze rechter Charles Lynch

Onder lynchen verstaan we een bloedige moordpartij zonder vorm van proces, gepleegd door een hysterische menigte. Vaak gaat de massa meedogenloos tekeer. Het slachtoffer, of de slachtoffers, worden meestal flink verminkt. Lynchen is een extreme vorm van een Bijltjesdag, een volksgericht. We hebben dit werkwoord te danken aan een persoon met de naam Lynch, die overigens geen mensen heeft vermoord…

Charles Lynch of William Lynch?

Er zijn twee kandidaten die aan het eponiem lynchen gelinkt worden: de jurist Charles Lynch (1736-1796) of de kapitein William Lynch (1742-1820). Het meest aannemelijk is de connectie met Charles Lynch. Daarvoor zijn meerdere redenen: hij was jurist, zijn acties waren goed gedocumenteerd, hij gebruikte de term lynchen veel eerder dan William en last-but-not-least: hij claimde niet, zoals William wel deed, jaren na dato op een nogal ongeloofwaardige manier de ‘vader’ van het woord lynchen te zijn.

Geen van beide heren Lynch ging met zijn ‘lynchen’ overigens zo ver, dat er doden vielen. Wel werd er flink mishandeld en werden tegenstanders, althans door Charles Lynch, op een illegale manier berecht.

Zweepslagen en inbeslagnames

Charles was een Amerikaanse revolutionair uit Virginia, grondeigenaar, politicus en rechter. In de jaren 1780-1782, in de laatste fase van de Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog (1775-1783), rekende hij via een illegaal gerechtshof af met opstandige Loyalisten, Amerikanen die de Engelse koning bleven steunen en tegen de onafhankelijkheid waren. De frase Lynch’s Law was al in 1782 in omloop, als term voor de georganiseerde maar niet-legitieme bestraffing van tegenstanders. Bijvoorbeeld via zweepslagen, inbeslagname van eigendommen, het afdwingen van bekentenissen of verplichte dienstplicht. Overigens verschafte de staat Virginia in 1782, na twee jaar illegale justitie door Lynch, uiteindelijk wel een legitieme basis aan diens rechtspraak.

Bekende lynchpartijen

Er zijn in de geschiedenis talloze lynchpartijen geweest. Te denken valt bijvoorbeeld aan het lynchen van Afro-Amerikanen in de Verenigde Staten in de negentiende en twintigste eeuw, met name in het zuiden van Amerika en veelal uitgevoerd door de Ku Klux Klan. In de staat Texas werden in de periode 1880-1930 een geschatte 500 mensen gelyncht.

Een van de beruchtste was de slachting van de 17-jarige geestelijk gehandicapte Afro-Amerikaan Jesse Washington (1899-1916) op 15 mei 1916 voor het gemeentehuis van Waco, Texas. Hij was beschuldigd van moord en werd door een uitzinnige menigte fysiek toegetakeld en levend verbrand. Maar liefst 10.000 mensen waren toegestroomd op de manifestatie en keken toe.

Vanaf de jaren 1940 namen de lynchpartijen in de Verenigde Staten sterk af, met name doordat vrouwen zich hiertegen publiekelijk uitspraken. De laatste door de Ku Klux Klan geïnstigeerde slachtpartij had plaats in 1981, toen een menigte in Alabama de zwarte Michael Donald afslachtte. Uiteindelijk zijn tussen ongeveer 1882 en 1968 ruim 4700 Afro-Amerikanen slachtoffer geworden van het fenomeen lynchen.

Naast de lynchpartijen in de Verenigde Staten, waren de Europese heksenjachten in de zestiende en zeventiende eeuw berucht. Regelmatig lynchten woedende menigten vermeende heksen. Overigens komt lynchen van heksen nog steeds voor. In India werden in de zomer van 2015 vijf vrouwen vermoord door mensen die meenden dat ze zwarte magie bedreven.

Wellicht het bekendste volksgericht uit de Nederlandse geschiedenis is het lynchen van de broers Cornelis en Johan de Witt op 20 augustus 1672, in het Rampjaar.

Lees ook Bijltjesdag in Helvoirt in 1919
Of dit artikel… Moord op broers De Witt zorgvuldig voorbereid
Lijst van historische uitdrukkingen en gezegden
Boek: De mooiste uitspraken van onze ouders en grootouders

Bronnen ▼