Marcus Valerius Martialis (ca. 40-104 na Chr.) – Romeinse schrijver

De Romeinse schrijver Marcus Valerius Martialis (ca.40-104 na Chr.) is een Romeinse schrijver die in Noord-Spanje leefde en werkte. Martialis schreef honderden epigrammen – korte gedichten of moppen met daarin een woordspeling of grappige pointe – en is vooral daarom bekend geworden.

Het leven van Martialis

Omstreeks het jaar 40 na Chr. kwam Martialis ter wereld in de provincie Zaragoza in Noord-Spanje. Hij werd geboren in een rijk gezin en groeide op in de plaats Bilbilis, op de huidige heuvel Bambola in Calatayud. Martialis was een echte Spanjaard, maar om zijn carrièreperspectieven te verbeteren verkaste hij in het jaar 64, rond zijn vierentwintigste levensjaar, naar Rome. Hier kwam hij in contact met grote schrijvers als Seneca, Lucanus en Quintilianus en raakte zo bekend in de hoogste Romeins-aristocratische families. Wat hem ook de nodige populariteit opleverde was het in het openbaar voorlezen van zijn literair werk.

In het jaar 98 verhuisde Martialis weer terug naar Noord-Spanje, omdat hij daar een klein landgoed aangeboden kreeg. Martialis ging terug naar zijn geboortegrond, maar zou nog vaak aan de metropool Rome terugdenken. De provincie Zaragoza bleek provincialer te zijn dan gedacht, zo blijkt uit Martialis’ schrijfsels.

Literatuur en boeken van Martialis

Het eerste boek van Martialis, voor zover bekend, was diens Liber Spectaculorum (Boek over de schouwspelen). Dit werk is vermoedelijk geschreven ter ere van de opening van het Colosseum door keizer Titus in het jaar 80. Het bundeltje, meer was het niet, bestond uit een verzameling van minstens 33 epigrammen.

Hierna schreef Martialis nog veertien andere boeken vol met epigrammen. Veel epigrammen hadden een seksistische boodschap. Martialis totale oeuvre beslaat in totaal ongeveer 1500 epigrammen. De meerderheid van de epigrammen werd geschreven in het elegisch distichon, een dactylische hexameter, gevolgd door een dactylische pentameter. Het ritme van deze schrijfstijl was erg geschikt om bijtend ironische gevoelens of sterke emoties uit te drukken.

Impact van Martialis

Martialis heeft grote invloed gehad op latere schrijvers en filosofen. Zo werd hij bewonderd van de Middeleeuwen, via de Renaissance tot de moderne tijd. Bewonderaars van Martialis waren onder meer Isidorus van Sevilla, de voorman van de Nederlandse renaissance Erasmus, maar ook door Christina I van Zweden, John Dryden, Spinoza, Jonathan Swift en Goethe.

Enkele fraaie epigrammen van Martialis

Een voorbeeld van een epigram van Martialis:

“Ware liefde”:

Wanneer je rimpelhand me stoort
en friemelt aan mijn lul-in-ruste,
is ’t, Phyllis, of je mij vermoordt,
ik moet het niet, beheers je lusten.

Ik bén je muisje niet, je schat,
je vent, het licht niet van je ogen.
‘k Heb tien uur nodig eer ik wat
bekom en weer wat zal vermogen.

De ware liefde is méér dan gein.
Jij weet dat niet maar ‘k zal ’t je leren.
Hoor wat de juiste knepen zijn
een knaap als mij te stimuleren.

Zeg slechts: ‘ik zal je uit de hand
zó honderdduizend gulden geven,
en dan wat bunders vruchtbaar land
en ook een rente voor het leven.

Je krijgt nog slaven en een huis,
met meubels, wijn en gouden vaten.’ –
Phyllis, hou nou je hand maar thuis,
ik voel al wat, alleen van ’t praten.

Kort maar krachtig is het volgende epigram:

“Paula en Priscus”

Jij wilt met Priscus trouwen, Paula. Ik ben niet verbaasd: jij hebt een goede smaak. Priscus wil niet met jou trouwen, Paula. Ook hij heeft een goede smaak.

En een laatste voorbeeld:

“Dwaze pretentie”:

Terwijl je ’n oud misbaksel bent
wil jij je gratis laten naaien.
Maar wie jij niet met poen kunt paaien
steekt in jouw trechter niet z’n end.

Ook interessant: “Ik deed haar zin, en draafde stijf dat tuintje in.”
…en: Vergilius – Romeins schrijver van de Aeneis
Boek: Griekse filosofen in honderdvijftig epigrammen P. Lateur

Bronnen ▼