Meestal als je helden vraagt waarom ze hun heldendaden verrichtten, zeggen ze dat het nodig was of dat ze er niet over nadachten. Wat ze in ieder geval nodig hadden was moed.
Ter gelegenheid van het 25-jarige bestaan van Kamp Vught is het boek Moed uitgebracht. Hierin staan heldendaden centraal. Vijftien auteurs schreven een verhaal over iemand die voor hen symbool staat voor moed. Van tamelijk onbekende mensen tot de wereldberoemde Rosa Parks of bijvoorbeeld de Tankman.
De moedige mensen van Kamp Vught
Tijdens de Tweede Wereldoorlog zaten er veel mensen in Kamp Vught gevangen die we vandaag de dag beschouwen als helden. Het kamp werd niet alleen gebruikt als doorgangskamp voor Joden, ook verzetsstrijders, gijzelaars en politiek gevangen werden er opgesloten.
Een van deze gevangenen is bijvoorbeeld professor Rudolph Cleveringa, wiens verhaal in het boek wordt opgetekend door schrijver en jurist Maarten Asscher. Op 26 november 1940 verzette Cleveringa zich openlijk tegen de schorsing en het ontslag van Joodse hoogleraren en medewerkers. Hierna werd hij in het zogenaamde Oranjehotel vastgezet, waarna hij in 1941 werd vrijgelaten. In 1944 werd hij als gijzelaar gevangen gehouden in Kamp Vught.
Wat is moed?
In het boek wordt uitgebreid stilgestaan bij wát moed eigenlijk is en wanneer het naar boven komt. Zo wordt een onderscheid gemaakt tussen de openlijk protesterenden (Martin Luther King), de stille helpers (Etty Hillesum) en de redders (Miep Gies). Mijke Pol schrijft over de Duitse verzetsstrijder Sophie Scholl, die in de eerste categorie valt:
“Sophie Scholl verklaarde in de rechtszaal dat zij de gevoelens van velen verwoordde. Ze was niet geïntimideerd door het kwaad dat op die dag zo in de meerderheid was. Echt moedige mensen handelen vanuit een innerlijke noodzaak. Soms is die doordacht en soms ligt de noodzaak dicht bij iets dat we instinct kunnen noemen.”
In een andere bijdrage probeert Sanne van Heijst te achterhalen wie de omcirkelde man is op de foto bovenaan dit artikel. Te midden van honderden anderen die tijdens een nazi-bijeenkomst in 1936 de Hitler-groet brengen, besluit deze man de arm omlaag te houden. Wie was hij? En was hij een held?
Helden door de jaren heen
“Joop en zijn maat aarzelen geen moment, ze gaan terug, om een paar dagen later de volgende groep in veiligheid te brengen. Waarom doen ze dat? Waarom nog een keer je leven wagen? Waar komt die moed vandaan? Het is het mysterie van de moedige mens. In het geval van Joop Hollebrands moet het met zijn onwrikbare godsgeloof te maken hebben: een compromisloze overtuiging dat je moet doen wat je moet doen en je niet door welke verleiding dan ook (‘Satan rust nooit’) moet laten weerhouden.”
Naast verhalen over de Tweede Wereldoorlog bevat het boek stukken over meer recente gebeurtenissen. Aan bod komen bijvoorbeeld nog de bevrijdingsactie naar aan leiding van de gijzeling bij De Punt, het verhaal van de Zuid-Amerikaanse bisschop Óscar Romero die in 1980 werd vermoord tijdens het opdragen van de avondmis en een verhaal over de Afrikaanse arts Sheik Humarr Khan die veel levens redde maar in 2014 zelf overleed.
De bundel bevat bijdragen van verschillende soorten auteurs. Het ene stuk is hierdoor wat toegankelijker dan de ander. Al met al is Moed vooral een een inspirerend boek dat aan het denken zet over moed en de eigenschappen of overtuigingen die maken dat iemand een held wordt of niet. Al lezende ga je geregeld bij jezelf te rade. Hoe zou ik…
Boek: Moed. Verhalen van gewone mensen in ongewone omstandigheden
