Muur van Mussert – Bouwwerk van de NSB

Halverwege de jaren dertig lieten de leiders van de Nationaal-Socialistische Beweging (NSB) op de Goudsberg in het Veluwse dorpje Lunteren een zogenaamd Nationaal Tehuis bouwen. Het bekendste onderdeel van dit complex werd de Muur van Mussert.

De nationaal-socialisten kochten in Lunteren een stuk heidegrond van een rijke partijgenoot. Het Nationaal Tehuis dat hier gebouwd moest worden, bestond in de beginperiode onder meer uit enkele gebouwen waar vergaderd kon worden. Centraal bouwwerk was de Muur van Mussert, die in de jaren tussen 1936 en 1940 gebruikt werd voor beruchte Hagespraken van de NSB. Deze werden meestal gehouden op Tweede Pinksterdag.

Tijdens deze jaarlijkse partijbijeenkomsten – bedoeld om de eenheid in de partij te versterken – werden de NSB’ers toegesproken door leiders als Anton Mussert en Cornelis van Geelkerken.

De keus voor Lunteren was waarschijnlijk niet helemaal toevallig. Naast het feit dat Lunteren centraal gelegen was, werd in de middeleeuwen op de Goudsberg recht gesproken en daarvoor deed de plek volgens verschillende bronnen al dienst als Germaanse cultusplaats.

Het terrein rondom de gemetselde muur, waar zich ook een spreekgestoelte in bevond, werd ingericht als een soort openluchttheater voor massabijeenkomsten, met voldoende ruimte voor vlagvertoon en muziek. De NSB liet zich duidelijk inspireren door de rijkspartijdagen van de NSDAP van Adolf Hitler. In totaal werden er zes Hagespraken gehouden:

• Maandag 1 juni 1936
• Maandag 17 mei 1937
• Zaterdag 9 oktober 1937
• Maandag 6 juni 1938
• Maandag 29 mei 1939
• Zaterdag 22 juni 1940

De laatste landdag van de NSB vond plaats op 22 juni van 1940, ruim een maand na de Duitse inval. Anton Mussert stond tijdens deze ‘Hagespraak der Bevrijding’ onder meer stil bij de vraag of Nederland in oorlog was met de oosterburen. De NSB-leider vond van niet. Duitsland beschermde Nederland, bijvoorbeeld tegen Engelse luchtvaanvallen. Als dank voor de ‘Duitse bescherming’ besloot Mussert de luidklok van zijn beweging aan Luftwaffe-baas Hermann Göring te schenken.

De bezetter maakte een eind aan de korte traditie van de Hagespraken. Politiek-getinte massa-bijeenkomsten werden verboden.

Monument

Het terrein van het Nationaal Tehuis is tegenwoordig in gebruik als camping. Van de oorspronkelijke gebouwen is alleen de Muur van Mussert overgebleven.

In Lunteren werd tien jaar geleden nog druk gediscussieerd over de vraag of de muur aangemerkt moest worden als monument. Naast voorstanders waren er ook die vonden dat de muur beter afgebroken kon worden. Het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI) vreesde dat de Muur van Mussert een bedevaartspek zou worden voor aanhangers van extreem-rechts. Uiteindelijk kwam er zoveel verzet tegen het voornemen van de gemeente om de muur aan te merken als monument (en het bouwwerk te restaureren), dat de plannen werden afgeblazen.

NSB – Hagespraak te Lunteren (1940)

Bronnen ▼